پاسخ فعالیت و تمرین ها علوم تجربی پایه هفتم

پاسخ فعالیت و تمرین ها علوم تجربی پایه هفتم

تمرین های فصل اول

فکر کنید فصل 1 صفحه 3

چه مشاهده هایی سبب شد تا دموکریت به ذره های سازنده مواد مختلف شکل های گوناگونی را نسبت دهد؟

دموکریت با مشاهده خواص ظاهری مواد از طریق مشاهده کردن، چشیدن ،‌لمس کردن و آثاری که برروی حواس او ایجاد می کرد، برای ذره های سازنده، مواد مختلف شکل های گوناگونی را در نظر گرفت. مثلاً هنگام چشیدن مواد ترش چون باعث سوزش زبان و لب ها می شد تصور می کرد به شکل لوزی هستند و لبه های تیز و برنده هستند و با مشاهده قطرات آب آن ها را کروی فرض می کرد.

فکر کنید صفحه 4

اگر امکان پرسیدن پرسش های زیر از دالتون فراهم بود، شنیدن چه پاسخ هایی را انتظار داشتید؟

1 – آثار جرم همه اتم های آهن با هم مساوی است؟

بله ، اتم های سازنده یک عنصر کاملاً شبیه یکدیگر هستند بنابراین اتم های آهن همگی هم اندازه هستند و جرم آن ها با هم مساوی است.

2 – آیا می توان عنصرهای تازه ای را در آزمایشگاه ساخت؟

خیر، زیرا دالتون عقیده داشت اتم ها را می توان به وجود آورد و نمی توان از میان برد. پس نمی توان اتمی را در آزمایشگاه ساخت.

3 – آیا می توان مس را به طلا تبدیل کرد؟

خیر، زیرا اتم هیچ عنصری نمی تواند به اتم عنصردیگری تبدیل شود

فکر کنید :‌صفحه 7

امروزه، مس، گوگرد و اکسیژن را به عنوان عنصر می شناسیم. با این حال :

1 – آیا برداشت دالتون از مفهوم عنصر درست و کامل بوده است؟

برداشت دالتون تا حدودی درست بوده است. دالتون عنصر را ماده ای می دانست که از یک نوع اتم ساخته شده است.

2 – شما عنصر را چه تعریف می کنید؟

عنصر ماده ای است که ذره های سازنده ی آن اتم یا مولکول هایی هستند که از اتم های یکسان ساخته شده اند.

فکر کنید صفحه 10

در هر عبارت به جای نقطه چین واژه ای مناسب قراردهید

کاهش یا افزایش – گرم کردن یا سرد کردن

با افزایش دما جنبش ذره های ماده افزایش می یابد

با گرم کردن یک مایع می توان آن را به بخار تبدیل کرد

آیا از دو عبارت بالا می توان نتیجه گرفت که : «جنبش ذره ها در حالت گازی بیشتر از حالت مایع است، بله

پاسخ تمرین ها و «کنید» ها

صفحه 3، فکر کنید

با استفاده از حواس پنج گانه و آزمایش کردن هر ماده شکل خاصی برای هر اتم در نظر گرفت.

صفحه4، فکر کنید

ج 1- بله، زیرا جنس همه اتم های آهن یکسان است.

ج2- خیر.زیرا مطابق نظر دالتون اتم های یک عنصر را نمی توان به اتم های عناصر دیگر تبدیل کرد.

ج3-طبق نظر دالتون خیر.اتم را نمی توان

به وجود آورد.ولی امروزه از 109 عنصر شناخته شده 18 عنصر را در آزمایشگاه ساخته اند.

صفحه 7،فکر کنید

ج1- برداشت دالتون

از عنصر درست ولی کامل نبود زیرا دالتون برای عنصر فقط اتم را در نظر می گرفت در صورتی که امروزه به مولکول هایی که از اتم های یکسان ساخته شده باشد نیز عنصر می گویند.

ج2- ماده ای که ذره های سازنده آن از اتم های یکسان 

ساخته شده باشد.

صفحه 7،آزمایش کنید

ج1- بطری پر از هوا فشرده می شود.

ج2- بطری پر از آب فشرده نمی شود.

ج3-

محلی که فشار بر آن وارد می شود

پیش بینی شما

آن چه مشاهده کردید

زیر سطح آب

آب بالا می آید

آب بالا آمد

بالای سطح آب

تغییری نمی کند

تغییری نکرد

ج4-

1- نتیجه می گیریم جامدات و مایعات فشرده نمی شوند ولی

گازها فشرده می شوند.

2- با فشردن بطری مولکول های گاز که فضای خالی زیادی بین آن ها وجود دارد فشرده می شوند.

3- گاز-از فشردن بطری با آب نیمه.

4- ویژگی تراکم پذیری برای گازها و تراکم ناپذیری برای جامدات و مایعات.

5- مثال کاربردی از تراکم پذیری گازها: پر مردن کپسول گاز خانگی، پر کردن کپسول های گاز آتش نشانی- پر کردن باد لاستیک ماشین- پر کردن فندک های گازی.

مثال کاربردی از تراکم ناپذیری مایعات:استفاده روغن ترمز در اتومبیل- جک های روغنی یا هیدرولیک.

صفحه 9، تفسیر کنید

نتیجه می گیریم هر چه دمای یک ماده افزایش پیدا کند جنبش مولکولهای آن بیشتر خواهد شد.

صفحه 9، فکر کنید

در آفتاب چون گرمای نور آفتاب جنبش مولکولهای عسل را افزایش می دهد و فاصله بین مولکولهای عسل بیشتر شده و آسانتر می توان با قاشق برداشت.

صفحه 10، فکر کنید

«با ........جنبش ذره های ماده افزایش می یابد.»افزایش.

«با ........مایع می توان آن را به بخار تبدیل کرد»گرم کردن.

بله زیرا با گرم کردن یک ماده فاصله مولکولهای آن بیشتر شده و جنبش ذره های ماده نیز بیشتر خواهد شد.

صفحه10، اطلاعات جمع آوری کنید

نوع حرکت

حالت ماده

حرکت مشابه

پرواز کردن

گاز

حرکت یک مگس در فضای اتاق

لرزیدن

جامد

لرزیدن ژله بر روی میز

غلتیدن

مایع

غلتیدن توپ بر زمین

به دور خود چرخیدن

گاز

چرخیدن فرفره

سر خوردن

مایع

سرسره بازی

این را هم بدانید بد نیست!

اعداد یونانی از یک تا ده:

1-[font=tahoma]منو

2-[font=tahoma]دی

3-[font=tahoma]تری

4-[font=tahoma]تترا

5-[font=tahoma]پنتا

6-[font=tahoma]هگزا

7-[font=tahoma]هپتا

8-[font=tahoma]اکتا

9-[font=tahoma]نونا

10- دکا

آیا می دانید نام های دیگر دموکریت چیست؟

دموکریتوس- ذیمقراط- ذیمقراطیس

مطالب خارج از کتاب

توضیحاتی درباره شیمی

علم شیمی: علم مطالعه مواد و خواص آن ها.

شیمی به دو گروه تقسیم می شود:

شیمی معدنی:موادی که خود یا ترکیبات آن ها به طور مستقیم از معدن به دست می آید.

شیمی آلی( ترکیبات کربن دار):شیمی مواد کربن دار و مطالعه بر روی خواص مختلف این مواد.

چگالی(جرم حجمی): جرم واحد حجم ماده را چگالی گویند.

پاسخ فعالیت و تمرین ها /فصل دوم/راهنمایی اول

مشاهده کنید صفحه 13

1 – یک دما سنج معمولی را مورد مشاهده قرا ردهید. درباره طرز کار با آن بر اساس انبساط و انقباض با دوستان خود گفت و گو کنید.

هنگامی که دماسنج را در کنار جسم گرم قرار می دهیم، مایع درون دما سنج بر اثر گرما منبسط شده و بالا می رود و اگر دماسنج را در کنار جسم سرد قرار می دهیم، مایع درون دما سنج بر اثر سرما منقبض شده و پائین می آید.

2 – چرا در مسیر مایع درون دماسنج پزشکی یک خمیدگی ایجاد کرده اند؟

خمیدگی بالای مخزن جیوه سبب می شود که هنگام اندازه گیری دمای بدن بیمار جیوه مایع به مخزن برنگردد و پزشک فرصت کافی برای خواندن دمای دقیق را داشته باشد. البته قبل از هر بار استفاده دماسنج را به شدت تکان می دهند تا جیوه به مخزن باز گردد.

یک پله بالاتر:

1 – برای جداکردن دو لیوان که در هم گیر کرده اند چه راهی پیشنهاد می کنید؟

داخل لیوان درونی مقداری آب سرد می ریزیم و لیوان بیرونی را داخل یک ظرف آب گرم قرار می دهیم لیوان درونی در اثر سرما منقبض می شود در حالیکه لیوان بیرونی در اثر گرما – منبسط می شود ، بنابراین براحتی از یکدیگر جدا می شوند.

تفسیر کنید

1 – برای بازکردن در فلزی یک ظرف شیشه ای که بسیار سفت شده است آن را زیر آب داغ می گیرند؟ چرا؟

زیرا در فلزی بر اثر گرما سریع تر از ظرف شیشه ای منبسط می شود ، بنابراین در ظرف به راحتی باز می شود.

2 – یک گلوله مسی و یک صفحه ی آهنی که روی آن سوراخی دایره ای شکل به قطر گلوله وجود دارد در اختیار داریم. در دمای معمولی گلوله می تواند از سوراخ عبور کند . با توجه به نمودار بالا به این دو سؤال پاسخ دهید.

الف) اگر گلوله مسی و صفحه آهنی را تا دمای نسبتاً زیادی گرم کنیم آیا گلوله باز هم از سوراخ رد می شود؟ چرا؟

خیر، زیرا گلوله ی مسی در اثر گرما بیشتر از صحفه ی آهنی منبسط می شود. در نتیجه حجم گلوله ی مسی از صفحه آهنی بیشتر افزایش می یابد و گلوله از سوراخ رد نمی شود.

ب ) اگر گلوله از آهن و صفحه از مس باشد چه وضعی پیش می آید؟

گلوله ی آهنی از صفحه ی مسی به راحتی عبور می کند زیرا صفحه بیشتر از گلوله منبسط می شود.

پاسخ فعالیت و تمرین ها/فصل سوم/اول راهنمایی

مشاهده کنید ص 43

در ظرف نسبتاً بزرگی آب ریخته و روی آن توپ سبکی و کوچکی را قرار دهید. بعد از آن که آب و توپ به حالت سکون درآمدند، با انگشت خود ضربه های متوالی،‌در راستای عمود بر سطح آب وارد کنید و حرکت توپ را مشاهده کنید.

الف) آیا توپ در راستای افقی در سطح آب جابه جا می شود؟ آیا به شما نزدیک می شود یا از شما دور می شود؟

ب) آیا توپ در راستای عمودی بالا و پایین می رود؟

الف- توپ در راستای افقی جابجا نمی شود و فاصله آن از دست ما ثابت می ماند.

ب – در راستای قائم توپ بالا و پائین می رود یعنی وقتی موج به توپ می رسد آن را وادار به نوسان می کند. 

تفسیر کنید ص 47

اگر یک بلندگوی کوچک را زیر سرپوش شیشه ای قراردهیم و آن را به جریان برق وصل کنیم تا صدا تولید کند، سپس هوای زیر سرپوش را به وسیله ی تلمبه ی تخلیه به تدریج خارج کنیم. مشاهده می کنیم که صدای بلندگو به تدریج کم می شود تا زمانی که دیگر تقریباً صدایی را نمی شنویم . چرا؟

علت آن است که صوت در خلاء منتشر نمی شود، اگر صدای ضعیفی گاهی شنیده شود از راه تماس بدنه بلندگو با کف پوش،‌یا میز یا چیز دیگر است.

ابتدا که صدای بلندگو را میشنویم زیر سرپوش آن هوا وجود دارد اما رفته رفته که هوای زیر سرپوش خالی میشود خلا ایجاد میشود و امواج صوتی از خلا عبور نمیکنند بنابر این صدای بلند گو به گوش ما نمی رسد.

اطلاعات جمع آوری کنید: ص 48

1 – بعضی از حیوانات، بر خلاف انسان،‌قادر به شنیدن فراصوت و فرو صوت هستند. تحقیق کنید که کدامیک از حیوانات فروصوت را می شنوند و کدامیک قادر به شنیدن فراصوت هستند.

2 – آیا حیواناتی را می شناسید که از این صوت ها استفاده دیگری کنید؟

فراصوت : خفاش و گراز ماهی – فروصوت : اسب و حشراتی چون عنکبوت که ده دقیقه قبل از وقوع زلزله امواج طولی را حس می کنند.

خفاش با ایجاد فراصوت و گوش دادن به بازتاب آن مانع را شناسایی می کند. 

اطلاعات جمع آوری کنید. ص 49

تحقیق کنید که از پرتوهای :

الف) گاما

ب) ایکس

پ) فروسرخ

ت) رادار

چه استفاده هایی می شود؟

الف) از پرتو گاما در فیزیوتراپی و بمباران غده های سرطانی

ب) از پرتو ایکس در رادیو گرافی و رادیوسکوپی و عکس برداری از قطعات صنعتی جهت اطمینان از سالم بودن

پ) از فروسرخ به کمک دوربینهای فروسرخ (مادون قرمز) جهت شناسایی

ت) از پرتوهای رادار جهت ارتباط و شناسایی 

پاسخ فعالیت وتمرین ها/فصل چهارم/اول راهنمایی

فکر کنید ،‌ ص 55

به نظر شما چرا این انرژی را گرمای نهان ذوب نامگذاری کرده اند؟

چون این انرژی به انرژی درونی جسم تبدیل می شود بدون آنکه دمای جسم تغییر کند. 

همان طور که برای انجماد ماده باید به آن گرما بدهیم یا از آن گرما بگیریم ،‌برای تبخیر و میعان نیز باید همین کار صورت پذیرد.

فکر کنید 2 ،‌ص 55

آیا می توانید با استفاده از تعریف گرمای نهان ذوب، گرمای نهان انجماد را تعریف کنید؟

به نظر شما آیا گرمای نهان انجماد و جسم با گرمای نهان ذوب آن مساوی است؟

- بله، گرمای نهان انجماد مقدار گرمایی است که در نقطه انجماد از واحد جرم گرفته تا از حالت مایع به جامد تبدیل شود.

- بله،گرمای نهان ذوب همیشه برابر نهان انجماد است. 

فکر کنید. ص 56

به نظر شما اگر قسمتی از ماده را در هر یک از این سه حالت گرم کنیم (منطقه گرم با رنگ مشخص شده است )‌ گرما در کدام حالت به روش رسانایی بهتر منتقل می شود؟ چرا؟

گرما به روش رسانایی در جامدات بهتر منتقل می شود زیرا فاصله ذره های جسم کمتر است . در جامد ذره ها به هم نزدیکترند و گرما بهتر و زود تر منتقل می شود. 

آزمایش کنید. ص 60

1 – در یک لوله آزمایش کمی یخ بریزید و روی یخ یک قطعه توری فلزی بیندازید تا یخ را در کف لوله نگهدارد. در یک لوله آزمایش دیگر فقط کمی یخ بریزید. سپس هر دو لوله را تقریباً پر از آب کنید.

2 – قسمت بالای لوله ی اول و قسمت پائین لوله ی دوم را مطابق شکل، روی چراغ الکلی بگیرید. چه مشاهده می کنید؟ در کدام لوله یخ، زودتر آب می شود؟در لوله اول آب به جوش می آید بدون آنکه یخ ذوب شود. در لوله دوم یخ شروع به ذوب شدن می کند و پس از ذوب شدن آب گرم شده به جوش می آید.

به دو پرسش زیر پاسخ دهید.

1 – از این آزمایش،‌ درباره میزان رسانایی گرمایی آب، چه نتیجه ای می توان گرفت؟

2 – در کدام لوله جریان همرفتی بوجود می آید؟ چرا؟

1-آب رسانای خوبی نیست زیرا گرما را به یخ منتقل نکرد(در لوله اول)

2-در لوله ی دوم، زیرا جریان همرفتی همیشه از پائین به بالا برقرار است. 

فکر کنید :‌ص 66

یکی از راه های جلوگیری از اتلاف گرما استفاده از پنجره ی دو لایه است. به نظر شما پنجره ی دو لایه با کدام یک از راههای انتقال گرما از هدر رفتن گرما جلوگیری می کند؟

چون بین دو لایه مقداری هوا قرار می گیرد و هوا هم عایق است و از انتقال گرما به طریق رسانایی جلوگیری می کند. 

فکر کنید :‌ص 66

یکی از راه های جلوگیری از اتلاف گرما استفاده از پنجره ی دو لایه است. به نظر شما پنجره ی دو لایه با کدام یک از راههای انتقال گرما از هدر رفتن گرما جلوگیری می کند؟

چون بین دو لایه مقداری هوا قرار می گیرد و هوا هم عایق است و از انتقال گرما به طریق رسانایی جلوگیری می کند. 

اطلاعات جمع آوری کنید: ص 70

1 – کاربراتور چه نقشی در اتومبیل برعهده دارد؟

2-در اتومبیل اگر نسبت مقدار هوایی که با سوخت مخلوط می شود مناسب نباشد چه مشکلاتی بوجود می آید؟

- مخلوط کردن بنزین یا هوا به نسبت معین برای سوختن

- احتراق به خوبی انجام نمی گیرد، سوخت کامل نمی سوزد واتومبیل دود سیاه می کند وموتور به خوبی کار نمی کند. 

فصل پنجم متاسفانه وجود ندارد

فصل ششم

فکر کنید

به نظر شما نیروی اصطکاک در انجام کارها و زندگی ما مفید است یا مضر؟

نیروی اصطکاک هم مفید است هم مضر.

مفید در هنگام ترمز کردن ، راه رفتن.

مضر هنگام حرکت قطعات ماشین که باعث گرم شدن قطعات شده و مقداری انرژی به هدر می رود.

اطلاعات جمع آوری کنید:

حتماً تا به حال در یخچال را بارها باز و بسته کرده اید. یک بار دیگر این کار را انجام دهید. اما این بار هنگام بازکردن در یخچال نیرویی را که با دست برای بازکردن به آن وارد می کنید، به آرامی و آهستگی افزایش دهید چه تفاوتی بین بازشدن در یخچال و در یک کمد مشاهده می کنید. موقع بستن در یخچال نیز به آرامی آن را به بدنه یخچال نزدیک کنید. خواهید دید که یخچال از فاصله ی نزدیک در خود را جذب می کند.

1 – به نظر شما چه نیرویی به این صورت بر باز و بسته شدن در یخچال اثر می گذارد؟

2 – چه تدبیری برای ایجاد این نیرو بکار رفته است؟

3 – چرا در یخچال را اینگونه ساخته اید؟

4 – آیا موارد دیگر برای استفاده از آهن ربا می شناسید؟

1 – نوار لاستیکی در یخچال دارای آهن رباست نیروی مغناطیسی درب یخچال را به طرف خود می کشد. به همین دلیل برای بازکردن در یخچال به نیروی بیشتری نیاز داریم.

2 – نیروی مغناطیسی آهن ربا، در را به طرف یخچال می کشد

3 – برای این کار ، نوارهای آهن را در لاستیک اطراف در یخچال کار گذاشتند تا در یخچال محکم تر بسته شود.

4- برای اینکه هوای گرم به داخل یخچال نفوذ نکند و از خروج هوای سرد جلوگیری شود.

5 – از آهن ربا وسایل گوناگون مانند بلندگو، گوشی تلفن و قطب نما ساخته می شود.

فکر کنید

جدول زیر را کامل کنید :

نام نیرو

چگونگی اثر نیرو بر جسم

نام جسمی که نیرو به آن وارد می شود

جسمی که نیرو را وارد می کند

نیروی گرانش .......می خواهد اجسام را به طرف خود بکشد

نیروی تکیه گاه......می خواهد نیرویی بر خلاف جهت نیروی گرانش زمین بر جسم وارد کند.

نیروی اصطکاک...........می خواهد مانع حرکت جسم شود

نیروی مغناطیسی.........می خواهد جسم را به طرف خود جذب کند

همه اجسام مجاور زمین

کتاب روی میز

جسمی که بر روی سطح حرکت می کند

تمام جسم های آهنی

زمین

سطح میز

سطح تماس با جسم

آهن ربا

فکر کنید

چگونه می توانیم با یک ترازوی آشپزخانه، جرم یک جسم کوچک مثل فندق را اندازه بگیریم.ترازوی آشپزخانه برای این اندازه گیری زیاد دقیق نیست. بنابراین برای اندازه گیری جرم یک فندق، تعداد مشخصی فندق ( مثلاً 10 عدد) را با هم در درون ترازو گذاشته و جرم همه ی آن ها را به دست می آوریم. سپس عدد به دست آمده را بر تعداد آن ها (عدد 10) تقسیم می کنیم، جرم تقریبی یک دانه فندق به دست می آید. 

پاسخ فعالیت و تمرین/فصل هفت/اول راهنمایی

اطلاعات جمع آوری کنید

درباره واحدهایی که در قدیم برای اندازه گیری طول بکار برده می شده است اطلاعاتی جمع آوری کنید و آنها را در دفتر علوم خود یادداشت کنید.

نام واحد اندازه واحد

نام واحد................اندازه واحد

اینچ......................5/2 سانتی متر

وجب.......................در افراد متفاوت است

چارک........................25 سانتی متر

گام...........................بطور متوسط 75 سانتی متر است

فوت.....................3048/0 متر

یارد.....................9143/0 متر

مایل..................38/1609 متر

فرسنگ (فرسخ .............5919 متر

بحث کنید .

درباره مفهوم سرعت با دوستان خود گفت و گو کنید. سعی کنید تعریفی برای سرعت ارایه نمایید. در این تعریف از واژه های مسافت و زمان استفاده کنید.

مسافتی که یک متحرک در واحد زمان یعنی در یک ثانیه می پیماید یا به عبارت دیگر مسافت طی شده در واحد زمان را سرعت می گویند. واحد اندازه گیری سرعت، متر بر ثانیه یا کیلومتر بر سرعت است.

محاسبه کنیددونده ای در مدت 5/1 دقیقه، مسیر 54 متری مسابقه را می پیماید. سرعت این دونده چقدر است؟

هر دقیقه 60 ثانیه است پس : دونده در هر ثانیه مسافت 6 متر را طی می کند.

1/5 60 = 90 ثانیه

540 9 = 6 متر بر ثانیه

فکر کنید

می دانید اگر موتور اتومبیل در حال حرکت را در یک جاده ی بدون شیب خاموش کنید، پس از مدتی بدون اینکه ترمز بگیرید اتومبیل می ایستد. به نظر شما در طی این زمان ، حرکت اتومبیل شتابدار است یا بدون شتاب ؟ چه عاملی سرانجام اتومبیل را متوقف می کند؟ حرکت اتومبیل شتابدار کاهنده است . زیرا سرعت آن در حال کاهش است. نیروی اصطکاک باعث توقف اتومبیل می شود. 

پاسخ فعالیت و تمرین/فصل هشت/اول راهنمایی

تمرین های 

اطلاعات جمع آوری کنید 1 – وقتی گفته می شود هوا آلودگی دارد منظورچیست؟

هوای اطراف زمین مخلوطی از چند گاز است هر گونه ماده ی اضافی که به غیر از این گازها وارد هوا می شود و خواص فیزیکی، شیمیایی، زیستی آن را تغییر دهد. آلودگی هوا نامیده می شود. مانند آلودگی های ناشی از صنعت (مونوکسید کربن – دوده – سرب) آلودگی های ناشی از کشاورزی سم های ضدآفت، گرده های گل)

آیا ممکن است در هوا مواد جامده هم وجود داشته باشد؟ در کجا مقدار آن کم و در کجا زیاد است؟

بله ، در هوای بالای جنگل ها،‌گرده گیاهان و هاگ قارچ ها بیشتر است.

در مناطق آتشفشانی در خاکستر آتشفشانی، در مراکز صنعتی و شهرهای پرجمعیت در دوره، سرب، جیوه و ... » بیشتر مشاهده می شود.

تفسیر کنید.

شکل ها دو راه تشکیل ابر کومولوس را نشان میدهند. آن ها را تفسیر کنید.

[تصویر:  roloum1_87_2.gif]

1 – هوای گرم اطراف زمین در اثر برخورد به دامنه ی کوه بالا می رود، چون در ارتفاعات هوا سرد است بخار آب متراکم شده را بر تشکیل می شود.

2 – دو توده هوای سرد و گرم به یکدیگر برخورد می کنند، چون هوای سرد سنگین است پایین قرارگرفته هوای گرم را به بالا می راند در ارتفاعات دمای هوا کاهش یافته و بخار آب موجود در آن متراکم می شود و تشکیل ابر می دهد.

در چه صورتی بارش به صورت برف خواهد بود؟

وقتی دمای هوا در ارتفاعات به زیر نقطه انجماد برسد،‌قطرات بسیار ریز آب تشکیل دهنده ی ابر به بلورهای برف تبدیل می شود و بر اثر نیروی گرانش به طرف زمین می آید. 

پاسخ فعالیت و تمرین/فصل نه/اول راهنمایی

اطلاعات جمع آوری کنید

1 – در کدام کوههای ایران یخچال دائمی وجود دارد؟

علم کوه – سبلان – دماوند

2 – بزرگترین بخچال های کوهستانی کره زمین در چه نقاطی قراردارند؟

بزرگترین یخچال های کوهستانی کره زمین در فلات پامیر، تبت و ارتفاعات هیمالیا دیده می شود.

فکر کنید

برای خشک شدن چاه طرف راست، حداقل دو دلیل بیاورید.

1 – نزدیک بودن دو چاه به یکدیگر؛

2– عمیق بودن طرف چپ، اگر در یک منطقه چاههای نزدیک به یکدیگر با عمق های متفاوت حفر می شود چاهی که عمق بیشتر دارد آب چاههای کم عمق را به طرف خود می کشد.

اطلاعات جمع آوری کنید.1 – آب چشمه های آب گرم چه تفاوتی با آب چشمه های معمولی دارند؟

دمای آب این چشمه ها گرمتر از دمای آب چشمه های معمولی است. آب اغلب این چشمه ها دارای مواد معدنی مختلف می باشد ک این مواد دارای خواص بهداشتی و درمانی است و در معالجه ی امراض پوستی و بعضی بیماریها مؤثر است که به این آب ها، آب های درمانی گفته می شود.

فکر کنید :

در آب دریاها و دریاچه ها مقداری ... گازهای مختلف بصورت محلول وجود دارد که اکسیژن و کربن دی اکسید از بقیه مهم ترند. دلیل چیست؟

اکسیژن برای تنفس موجود است دریایی و کربن دی اکسید برای عمل غذاسازی گیاهان دریایی بسیار مهم است. این گاز اعمال شیمیایی زیادی انجام می دهند و نقش مهمی در رسوب گذاری دریاها و دریاچه ها و تغییر شکل بعدی آنها به عهده دارند.

فکر کنید :‌1 – گروهی از دانش آموزان درباره عوامل مؤثر بر شوری آب دریاچه ها اطلاعاتی جمع آوری کنند؟

– تبخیر آب دریاها

– رودها،‌یخچال ها و آب های زیرزمینی که مقدار فراوانی از املاح مختلف را به صورت محلول وارد آب دریا می کنند.

– آتش فشان های فعال در خشکی ها و زیر دریاها

- حل شدن مواد قابل حل موجود در بستر و ساحل دریا.

بحث کنید :‌1 – چگونه می توان بدون تعطیل کردن فعالیتهای صنعتی، دریاها را نیز از آلودگی ها حفظ کرد؟

1. استفاده از فیلترهای جدا کننده برای جداکردن مواد آلوده کننده در فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی

2. تصفیه آب های خروجی از مراکز صنعتی

3 – جلوگیری از ورود فاضلاب های شهری و صنعتی به داخل آب دریاها

4 – انتقال مواد آلوده کننده ی اب دریا به نقاط دورتر

5 – پاکسازی رودهای آلوده از مواد مضر دریاها.

2 – آیا افزایش جمعیت انسان بر محیط دریا هم اثری داشته است یا نه ؟

بله ، هر چه جمعیت انسان ها افزایش یابد نیاز به ماده و انرژی بیشتر شده و در نتیجه کارخانجات و فاضلاب های شهری و صنعتی و کشاورزی و ... افزایش می یابد

پاسخ فعالیت و تمرین/فصل سیزده/اول راهنمایی

فکر کنید :

1 – گاهی در اماکن پرجمعیت به بیماری میکروبی مبتلا می شویم. به نظر شما علت چیست؟

مردم در این اماکن به هم نزدیک می شوند و احتمال انتشار میکروب های بیماری زا بوسیله هوا یا تماس مستقیم زیاد می شود. هر چه جمعیت بشتر باشد احتمال بودن افراد بیمار ناقل در میان آنها بیشتر است.

2 – فرض کنید در معرض ابتلا به یک بیماری میکروبی بوده اید ولی به آن مبتلا نشده اید، چه دلیلی برای بیمارشدن خود می توانید بیاورید؟

1. ممکن است عده کمی میکروب وارد بدنمان شده باشد. 2. دفاع خارجی (مانند پوست) جلوی آنها را گرفته باشد. 3. میکروب ها به محل مناسب خود در بدن نرسیده باشند. 4. گلبول های سفید آن ها را از بین برده باشند. 5. قبلاً به این بیماری مبتلا شده بودیم و یا واکسن آن را تزریق کرده بودیم . در نتیجه نسبت به آن مقاومت کرده ایم.

فکر کنید

1 – منظور از بیماری مسری چیست؟ آیا همه ی میکروب های مسری ناشی از میکروب های بیماریزا هستند؟

بیماری که از محیط زندگی یا افراد بیمار به افراد تندرست سرایت می کند. خیر، زیرا بعضی از بیماریهای مسری ناشی از کرم هاست . مثل کرم کدو و کرم قلابدار

چرا مأموران بهداشت افراد خارجی را فقط به خاطر برخی از بیماری های میکروبی در قرنطینه نگه می دارند. نه به خاطر همه ی انواع بیماریهای میکروبی ؟

زیرا فقط برخی از بیماریهای میکروبی مسری هستند. بعضی از بیماریهای میکروبی زودتر از دیگر بیماریها سرایت می کنند. همچنین بعضی از بیماریها خطرناک تر از دیگر بیماریها هستند.

منابع انتقال میکروب های بیماریزا به انسان کدامند؟

1. از راه بینی (تنفس هوای آلوده) 2. از راه دهان (از طریق آب آلوده و به دهان بردن چیزهای آلوده 3. از راه سوراخ شدن پوست از طریق گزیدن حشرات ، گاز گرفتن حیوانات، زخم ها و بریدگی ها.

اطلاعات جمع آوری کنید

هنوز هم در بعضی از روستاها نان را در خانه می پزند. آیا روش کار ، با آن چه در نانوایی ها انجام می گیرد ، فرقی دارد؟

روشن کار تقریباً یکسان است. در نانوایی ها از دستگاه های مختلف برای آسانتر شدن و سریعتر شدن کارها استفاده می شود.

فکر کنید :

به نظر شما کدام گروه باکتریها می توانند برای کارهای کشاوری مفید باشند؟ دلیل بیاورید.

کودرست ها به منظور استفاده از ماده و انرژی موجود در مواد غذایی (زنده یا مرده) به تجزیه ی آنها می پردازد. مواد حاصل از تجزیه ی باکتریها برای رشد گیاهان مفید است.

کدام گروه از آن ها بیماریزا هستند؟ کدام گروه ممکن است بیماریزا باشند؟

انگل ها معمولاً بیماریزا هستند. زیرا انگل های بیماریزا در بدن دیگر جانداران به سر می برند و از آن ها غذا بدست می آورند.

فکر کنید

علت پیدا شدن پوسیدگی دندان انواعی از باکتریها هستند

چرا دندان های آسیا (عقبی) بیشتر از دندان های جلو پوسیده می شوند؟

به علت شکل دندان های آسیا غذای بیشتری در بین آنها گیر می کند و رعایت بهداشت نیز در دندان عقبی سخت تر است.

به جز مسواک زدن، چه راههایی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ها وجود دارد؟

استفاده از دهان شویه و نخ دندان

اطلاعات جمع آوری کنید:

به جز بسته بندی چه راههایی برای محافظت غذاها در برابر میکروب وجود دارد؟ کنسرو کردن ، خشک کردن، منجمد کردن ، نمک سود کردن، مربا کردن ، استریل کردن، پاستوریزه و هموژنیزه کردن

کدام راهها قدیمی تر و کدام راهها جدیدتر است؟

خشک کردن، فلفل زدن و نمک زدن قدیمی ترین راههای محافظت غذاهاست.

در منزل از چه روش هایی برای نگه داری غذا استفاده می شود؟

خشک کردن – نمک سود کردن – منجمد کردن – مربا کردن 

پاسخ فعالیت و تمرین/فصل دوازدهم/اول راهنمایی

فکر کنید

آوندها آب و نمک هایی را که ریشه از خاک جذب می کند، به برگها می رسانند تا کار غذاسازی انجام شود. اما خزه ها آوند ندارند. در این صورت نیاز آن ها به آب و نمک ها چگونه تأمین می شود؟

خزه ها آب و نمک ها را بوسیله اندام های ریشه مانند (ریزوئید) از خاک جذب می کنند. انتقال آب درون ساقه به صورت سلول به سلول است و برگ ها می توانند مستقیماً آب اتمسفر را جذب کنند.

نداشتن آوند، چه فرق مهمی را بین این گیاهان و گیاهان آوند دار بوجود می آورد؟

گیاهان آوندی دارای ساقه می باشند ولی خزه ها ساقه ندارند. به این علت طول آن ها از چند میلی متر تجاوز نمی کند.

مشاهده کنیداز یک درخت کاج چند شاخه ی کوچک جدا کنید و برگ های آن را با دقت ببینید. شکل برگها چه تفاوتی با شکل برگهای درختان معمولی دارد برگ های کاج سوزنی شکل اند یعنی دراز و باریک اند.

وضع قرار گرفتن برگ ها در روی شاخه چگونه است؟

دو به دو روی هم واقع شده اند و هر 2 تا 5 برگ درون یک غلاف به ساقه چسبیده اند.

آیا در این برگ ها، رگ برگ وجود دارد؟

بله، در هر برگ فقط یک رگبرگ وجود دارد.

دانستید درختان کاج «همیشه سبز» هستند، زیرا برگ های آن مثل درختان دیگر در پائیز زرد نمی شود و نمی ریزد. به نظر شما آیا می توان گفت برگ های کاج «همیشگی اند»؟ خیر، برگ های درختان کاج مانند درختان دیگر در پائیز زرد نمی شود و نمی ریزد بلکه ریزش برگ ها به تدریج در طول 2 تا 3 سال صورت می گیرد. معمولاً همیشه تعدادی برگ خشکیده بر روی درخت یا زیر آن وجود دارد بنابراین برگ های درختان کاج همیشگی نیستند.

فکر کنید :

وقتی دانه ای را می کاریم. اولین قسمتی که از آن خارج می شود، ریشه است . چرا؟ زیرا گیاه را در خاک محکم نگه می دارد. و آب و مواد لازم برای غذاسازی را از زمین جذب می کند.

مقایسه کنید :

با ریشه های راست و افشان در دبستان آشنا شده اید.آیا وظیفه ی همه این ریشه ها مشابه است؟

بله، وظیفه اصلی ریشه همه گیاهان جذب آب و مواد لازم از خاک و محکم نگه داشتن گیاه در خاک است.

آیا به جز جذب مواد و محکم نگهداشتن گیاه در خاک، کار دیگری برای بعضی از ریشه ها می توانند پیدا کنید؟

بله ریشه ی بعضی از گیاهان مانند هویج،‌چغندر ، ترب و تربچه محل ذخیره مواد غذایی است.

[تصویر:  roloum1_134_1.gif]

فکر کنید

[تصویر:  roloum1_137.gif]

یک قطعه ی ساقه ی بریده شاده درخت تهیه کنید (کاج باشد بهتر است) در این ساقه تعدادی حلقه وجود دارد. هر حلقه تیره و روشن،‌مربوط به یک سال رشد درخت بوده است. با ذره بین به دقت حلقه ها را مشاهده کنید. آیا می توانید آن ها را شمرده و سن درخت را پیدا کنید؟

ضخامت حلقه ها مساوی نیست. هر چه فعالیت گیاه در اثر مساعد بودن شرایط آب و هوایی در طول یک سال بیشتر باشد، قطر حلقه های مربوط به آن سال ها هم بیشتر خواهد بود. در ضمن جهت تابش نور هم می تواند در رشد درخت از یک طرف و زیاد شدن قطر حلقه در آن سمت مؤثر باشد.

حلقه های تیره و روشن بیانگر تعداد تراکم آوندهاست. در کدامیک تعداد آوندها بیشتر است؟

آوندهای روشن

به نظر شما در هر سال ابتدا حلقه های تیره بوجود آمده اند یا روشن ؟ چرا؟

حلقه های روشن . زیرا حلقه های روشن در بهار و حلقه های تیره در زمستان و پائیز بوجود آمده اند.

آخرین حلقه ای که بعد از آن، درخت قطع شده بیرونی ترین لایه است یا داخلی ترین لایه؟ چرا؟

آخرین حلقه جدیدترین لایه است.زیرا لایه های جدید در بیرون لایه های قدیمی تولید می شوند.

فکر کنید :

1 – اگر بخواهید تعیین کنید که کدام نوع برگ ها عمل غذاسازی را بیشتر و بهتر انجام می دهند، به چه چیزهایی در آن برگها توجه می کنید؟

1. سلول های سبزینه دار برگ دارای سبزینه ی فراوان باشند ( هرچه برگ سبزتر باشد مقدار سبزینه بیشتر است) 2. سطح برگ دارای وسعت زیادی باشد 3. ضخامت برگ کم باشد 4. تعداد گلبرگ های موجود در برگ زیاد باشند.

2 – به نظر شما، غذایی که در برگ ها ساخته شده است چه می شود؟

بوسیله آوندها به تمام قسمت های مختلف گیاه بخصوص جاهای فعال برده می شود،‌مانند نوک ریشه و ساقه (جهت رشد طولی)، برگ ها (جهت غذاسازی) جوانه و گل (جهت تولید مثلی) و میوه (جهت ذخیره ی مواد غذایی).

پاسخ فعالیت و تمرین/فصل یازده/اول راهنمایی

طراحی کنید

اسفنج برای رشد و تولید مثل نیاز به تغذیه و تنفس دارد، اما دستگاه خاصی برای انجام این عمل ندارد. به نظر شما اسفنج چگونه تغذیه و تنفس می کند؟ آیا به خون احتیاج دارد؟

1 - سطح بدن اسفنج پر از سوراخ است. در درون بدن این موجود زنده سلول هایی وجود دارد که با ضربه زدن با هم باعث جریان یافتن آب می شود. آب های اکسیژن و ذرات ریز غذا است. این سلول ها غذا را جذب می کنند و به حفره های وسط بدن انتقال می دهند. از طریق این سلول ها، مواد غذایی به نقاطی از بدن که نیاز به غذا دارد منتقل می شود مواد زاید نیز از سوراخ های بزرگ وسط بدن به بیرون رانده می شوند.

2 – اسفنج ها به خون احتیاج ندارند. زندگی اسفنج ها به جریان آب بستگی دارد. زیرا آب باعث انتقال غذا و اکسیژن به اسفنج می شود و مواد زاید آن ها را با خود حمل می کند.

فکر کنید

مفهوم بدن کیسه مانند چیست؟بدن این موجودات مانند چیست؟

بدن این موجودات مانند کیسه است و این کیسه با مجرایی به خارج باز می شود که هم به منزله ی دهان و هم مخرج است.

بازوهای کیسه تنان که اطراف دهانه ی کیسه قرار گرفته اند چه نقشی دارند؟

باعث جریان یافتن آب و هدایت غذا به سوی دهان می شود.

مشاهده کنید:

تصاویر مشاهده کنیدپوشش سخت بیرونی بدن جانورانی از مواد معدنی خاصی درست شده که به آن استحکام می بخشید. یک صدف خالی حلزون را در سرکه ی غلیظ بیندازید. پس از چند ساعت آن را ببیند. چه اتفاقی افتاده است؟ حباب های گاز نشانه ی چیست؟

یک صدف خالی حلزون در سرکه ی غلیظ نرم می شود / حباب های گاز نشانه ی کربن دی اکسید است.

فکر کنید

مگس که در اطراف ما زیاد دیده می شود یکی از عوامل مهم انتقال آلودگی است. با توجه به تصاویر علت آن را بیان کنید.

[تصویر:  roloum1_118.gif]

مگس به کمک خرطوم شیرابه را می مکد و در روی مواد می نشیند و شیرابه را منتقل می کند.

اطلاعات جمع آوری کنید

ماهی های خاویار دریای خزر، مرغوب ترین خاوریار جهان را تولید می کند،‌درباره خاویار طرز تهیه ی آن اطلاعاتی را تهیه کنید.

خاویار تخم های چند گونه از ماهی های ازون برون است که از چندین نقطه در آب دریاها و آب های شیرین جهان یافت می شوند. اما درشت ترین و مرغوب ترین آنها در آب های سواحل شمالی کشور ما در دریای مازندران زندگی می کنند.برای بدست آوردن خاویار ابتدا ماهیهای صید شده را با آب تمیز می شویند و شکم آها را باز می کنند و تخم ها (خاویار) را در تشک هایی جمع آوری می کنند.سپس آن ها را در یک توری می ریزند تا کاملاً از یکدیگر جدا شوند. به این تخم ها نمک می زنند و بعد از مدتی آب نمک را از خاویار جمع می کنند و با فشار بر روی آن ها ترک ایجاد می کنند. خاویار بدست آمده را در قوطی کنسرو بستنه بندی می کنند.

آزمایش کنیدتعدادی از پرهای پرواز و پرهای پوشش بدن چند پرنده را جمع آوری کنید. به ساختمان پرها دقت کنید. اجزای یک پر چگونه و از کدام طرف از هم باز می شوند؟

پرها با توجه به شکل و نوع آنها با هم متفاوتند.

1 – اگر پرهای مختلف را رها کنید،‌کدام زودتر به زمین می رسند، آیا در مورد پرندگان مختلف تفاوتی وجود دارد؟

پرهای پرواز

2 – اگر پرها را در آب فرو برید، کدام آسان تر و کدام سخت تر خیس می شوند؟ پری را به نفت آغشته کنید. اگر آن را در آب فرو برید، سرعت خیس شد این پر با پر خشک مشابه خود متفاوت است؟

پرهای پرواز سخت تر خیس می شوند. پری که به نفت آغشته است دیر خیس می شود.

مقایسه کنید

[تصویر:  roloum1_125.gif]

این سه نوع پا، مربوط به سه نوع پستاندار کف رو، پنجه رو، و ناخن رو است. شباهت و تفاوت آنها در چیست؟ برای هر یک از این نوع روش های حرکت چه جانورانی را می شناسید؟

پای پستانداران معمولاً به پنج انگشت ختم می شود و این کیفیت در انسان و سایر پستانداران عمومیت دارد. این سه نوع پا از لحاظ استخوان بندی به هم شبیهند اما متناسب با نوع حرکت، تغییراتی در آنها پدید آمده و بعضی از استخوان ها بیشتر رشد کرده اند.

الف) کف رو (پای انسان) :

کف پا و انگشتان روی زمین تکیه دارد.

ب) پنجه رو : (پای گربه):

کف از زمین کمی و فاصله دارد و فقط 4 انگشت روی زمین تکیه دارند. این حالت برای دویدن سریع مناسب است.

ج) ناخن رو: (پای اسب):

فقط با یک انگشت که روی زمین تکیه دارد راه می روند یا می دوند و کف پا کاملاً بالا است.

انتخاب کنید .

به نظر شما کدام نتیجه گیریهای زیر درست اند :

1 – جانوران نمی توانند غذای خود را بسازند. همه ی آنها غذا را از محیط اطراف می گیرند.

صحیح .همه جانوران بطور مستقیم یاغیرمستقیم از گیاهان تغذیه می کنند.

2 – جانوران ، غذای خود را گوارش می دهند.

صحیح . زیرا پروتئین ها ، چربی ها و مواد قندی در بدن آن ها به ذرات ریزتری تبدیل می شود.

3 – بعضی از جانوران در دریا و بعضی در خشکی زندگی می کنند.

غلط زیرا دوزیستان در هر دو محیط زندگی می کنند.

4- بسیاری از جانوران حرکت می کنند. حرکت آن ها برای یافتن جای مناسب تر زندگی،‌ یا پیدا کردن جفت است.

غلط . زیرا بعضی از جانوران مثل اسفنج ها،‌اصطلاحاً قادر به حرکت نیستند. در بیشتر موارد نیز حرکت برای بدست آوردن غذا و فرار از خطر است.

5 – بدن همه ی جانوران از تعدادی زیادی سلول درست شده است . هر گروه از سلول های کارهای ویژه ای از قبیل گوارش غذا، حرکت ، تنفس یا دفع مواد را انجام می دهند. صحیح . زیرا در این صورت کارها همیشگی و بهتر و سریعتر انجام می گیرد. 

.