پاسخ کل کتاب مطالعات اجتماعی هشتم

پاسخ کل کتاب  مطالعات اجتماعی هشتم  

سوالات درس 1

 

1-تعاون یعنی چه؟

تعاون به زبان ساده یعنی همکاری و یاری رساندن به یکدیگر

 

 

2-آیا ما می توانیم نسبت به تفاقاتی که برای دیگران می افتد بی تفاوت باشیم ؟

از آنجایی که انسان هم موجودی اجتماعی و هم مسئول، آفریده شده است؛ هیچکس نمیتواند اعمال و رفتار و زندگی خود را از اجتماع جدا کند و نسبت به آنچه در جامعه میگذرد و اتفاقاتی که برای دیگران می افتد، بی تفاوت بماند و زندگی خود را از دیگران جدا کند.

 

 

3-نظر دین اسلام در زمینه رابطه فرد با اجتماع و همکاری چیست ؟

یکی از کارهایی که قرآن کریم به آن امر فرموده «تعاون » است.

در کارهای نیک و پرهیزکاری، یکدیگر را یاری کنید؛ و در گناه و ستمکاری همکاری نکنید. سورۀ مائده، آیۀ 2

                                                                                                                   

امیرالمؤمنین علی‌ (ع) :

از پیامبر اکرم)ص( شنیدم که فرمود کسی که یک مشکل از مؤمنی رفع کند، مانند کسی است که تمام عمرش را به عبادت سپری کرده است.

 

 

4-خداوند در چه اموری اجازه همکاری با دیگران را به ما داده است ؟

خداوند از ما خواسته که در کارهای نیک به یکدیگر کمک کنیم، اما در امور ناپسند گناه و ستمکاری، همکاری نکنیم.

همکاری نکردن در گناه یعنی اینکه اگر کسی کار ناپسند یا گناهی انجام می دهد ما او را تشویق نکنیم یا طوری رفتار

نکنیم که انگار با او موافق هستیم .

          

 

5-تعاون و همکاری  به چه  شکل های مختلفی می تواند انجام شود؟

  اظهار دوستی و محبت، همدلی و خوشحال کردن یکدیگر، هدیه دادن، کوشش برای ایجاد صلح و آشتی میان مؤمنان، عیادت از بیمار، قرض دادن، رفع مشکلات مردم و یاری رساندن به آنها در گرفتار یها، مشارکت کردن برای رفع نیازهای مالی فقرا، امر به معروف و نهی از منکر و…

 

 

6-تعاون و همکاری  در سطحی از جامعه ممکن است صورت گیرد؟

 خانواده و خویشاوندان، مدرسه، محلّه، شهر و روستا یا اعضای جامعه

 

 

7-نتیجه همکاری و همدلی در خانواده چیست ؟

باعث صمیمیت و محبت بیشتر بین اعضای خانواده می شود. با تقسیم وظایف و مسئولیتها، هر عضوی از خانواده احساس میکند که مفید است و همه کارهای خانه بر دوش یک نفر قرار نمی گیرد.

 

 

8- در محیط مدرسه در چه زمینه هایی می توان همکاری کرد ؟

در نظافت کلاس و مدرسه، کمک به همکلاس یهایی که در درس ضعیف هستند، همکاری در مراسم صبحگاهی و از این قبیل.

 

9- نتیجه همکاری در بین افراد یک محله چیست؟

همدلی و همکاری بین افرادی که در یک محله زندگی  میکنند، علاوه بر ایجاد صمیمیت و همبستگی، موجب م یشود که کارها بهتر پیش برود



10-همکاری و تعاون در محله به چه شکلهایی ممکن است صورت گیرد؟

عیادت از همسایه بیمار، کمک و خوشامدگویی به همسایه جدیدی که به محلّه نقل مکان نموده، همکاری در نظافت و پاکیزگی محله و مراقبت از اموال عمومی و همکاری در جشنها یا مراسم مختلف از جلو ههای تعاون در محله است .

 



سوالات متن درس 2


 
 سوالات متن درس 2



 

 

سوالات درس  2  

 

 

1-آیا تعاون وهمکاری محدود به مکان خاصی می شود؟

تعاون، تنها به خانه و مدرسه و محلّه، محدود نمیشود. گاهی افراد نیکوکار در سطح جامعه به صورت فردی و گاهی

به صورت گروهی به دیگران یاری می رسانند و کمک میکنند

 

 

2-انفاق به چه معناست؟

افراد از طریق بخشش مال، علم، تواناییها، و زمان عمر خود به کسانی که نیازمند هستند،

یاری م یرسانند. به این بخشش «انفاق » میگویند

 

 

 

 

 

 

 

3- نمونه هایی از سازمان های  مردم نهاد   و موسسات خیریه را که با هدف کمک به نیازمندان فعالیت می کند را نام ببرید:

 انجمنهای حمایت از بیماران خاص، انجمنهای نگهداری از معلولین و سالمندان، درمانگا ههای خیریه، مؤسسات نگهداری و حمایت از ایتام  و خیّرین مدرس هساز و کتابخانه ساز

 

 

 

 

 

4- وقف به چه معناست؟

از دیرباز افراد نیکوکار بناهایی مانند مدرسه علمیه، پل، کاروانسرا،آب انبار و حمام عمومی می ساختند تا مردم بتوانند از آنها استفاده کنند. گاهی نیز دستور  میدادند از منافع و درآمدی که از فعّالیتی در یک مکان حاصل  میشود مثلاً از زمین کشاورزی یا کارگاه تولیدی، به افراد نیازمند کمک شود.

 

5- به کدام داراییها و اموال موقوفات گفته می شود؟

به اموال و داراییهایی که وقف میشود، موقوفات میگویند و کسی حق تصرف در آنها را ندارد یعنی تا ابد باید به همان صورت که  واقف  معین نموده است، استفاده شود.

 

 

6- شرکتهای تعاونی چگونه تشکیل می شود؟

هرگاه گروهی از مردم برای رفع نیازهای معیشتی و شغلی خود دور هم جمع شوند و بر طبق قانون تعاونیها، در فعّالیتی سرمایه گذاری و همکاری کنند و در سود و زیان آن شریک شوند، در واقع یک شرکت تعاونی، تأسیس

 کرده اند و هر یک از آنها را عضو شرکت تعاونی مینامند.

 

 

 

7- ویژگیهای شرکتهای تعاونی چیست؟

٭ براساس قانون، هر شرکت تعاونی حداقل با 7 عضو، رسمیت پیدا میکند. اعضا از بین خود هیئت مدیره ای را

انتخاب  میکنند. همه اعضای شرکت تعاونی در تصمیم گیر یها مشارکت می کنند و رأی  میدهند.

در تعاونی، همه افراد با هم برابر هستند یعنی هر کس با هر مقدار سرمایه )سهم( عضو شود، یک حق رأی دارد.

 

8- تفاوت شرکتهای تعاونی با شرکتهای غیر تعاونی چیست؟

در تعاونی، همه افراد با هم برابر هستند یعنی هر کس با هر مقدار سرمایه )سهم( عضو شود، یک حق رأی دارد.

در شرکتهای غیرتعاونی، هرکس سرمایه و سهامش بیشتر است، قدرت بیشتری در تصمیم گیر یها د ا ر د

 

 

 

9- هدف شرکتهای تعاونی چیست؟

در شرکتهای تعاونی، گروهی از افراد به طور داوطلبانه برای یک هدف مشترک تلاش میکنند. هدف شرکتهای

تعاونی معمولاً حل مشکلات اقتصادی و ایجاد رفاه و زندگی بهتر برای اعضای آن است و منافعی نیز که از همکاری و فعّالیت گروهی )جمع( حاصل میشود، به طور عادلانه بین همهٔ اعضا، توزیع میشود.

 
    10- مقرّ هیئت دولت و وزارتخانه ها کجاست؟

     در تهران



آخرین مطالب



سوالات درس   4                   

 

 

        1- چه کسانی شهروند ایران محسوب می شوند؟

        همهٔ کسانی که تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران را دارند، چه شهری باشند، چه روستایی و عشایر، چه در داخل کشور زندگی کنند و چه در خارج از کشور، شهروند ایران محسوب میشوند.

        

    

        2- شهروندان کشور از چه حقوقی در رابطه با دولت باید برخوردار  باشند؟

    آنها حق دارند از خدمات دولت در زمینه های مختلف بهره مند شوند، و حق دارند آزادی بیان، اظهار نظر و انتقاد داشته باشند.

    

    

        3—شهروندان کشور چه مسئولیتهایی نسبت به دولت دارند؟

    شهروندان وظیفه دارند به قوانین و مقررات کشور احترام بگذارند و آنها را رعایت کنند، با دولت

    مشارکت و همکاری صمیمانه داشته باشند، مالیات خود را بپردازند و در هنگام جنگ از کشور دفاع کنند.

    

    

        4-دولت براساس قانون اساسی چه وظایفی بر عهده دارد؟

    بر طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف است شرایط و لوازم سواد و آموزش، بهداشت، شغل

    مناسب، رفاه، امنیت، فرهنگ و اخلاق اسلامی را در جامعه فراهم کند. دولت، همچنین وظیفه دارد تجهیزات زیربنایی وخدمات عمومی مانند ساختن راه و جاده، پل، بیمارستان، مسکن، مدرسه، سد، مخابرات، آب، برق و گاز و ... را در کشور، گسترش دهد.

    

    5- رئیس جمهور چه وظایف و اختیاراتی دارد؟

    رئیس جمهور علاوه بر آنکه وزیران را هدایت و بین آنها هماهنگی ایجاد می کند، وظایف و اختیارات دیگری نیز دارد؛ برای مثال، امضای قراردادهایی که بین ایران و کشورهای دیگر بسته  میشود، اجرای قوانین و مصوبات مجلس )پس از تصویب مجلس شورای اسلامی(، امضای استوارنامهٔ  سفیران کشور ما و پذیرش استوارنامهٔ سفیران سایر کشورها، اعطای نشا نهای دولتی و … .

    

    

    6- تنظیم لوایح (لایحه ها ) بر عهده کیست؟

    دولت

    

    7-لوایح (لایحه ها) تنظیم شده توسط دولت برای قانونی شدن و تصویب به کجا فرستاده می شود؟

    به مجلس شورای اسلامی

    

    

    8-وظیفه نظارت بر فعالیت های دولت بر عهده کیست؟ چگونه؟

      نمایندگان مجلس بر فعّالیتهای دولت نظارت میکنند و حق سؤال کردن از رئیس جمهور و وزرا و یا استیضاح ایشان را دارند

    

    

    9- چه کسانی حق سوال واستیضاح از رئیس جمهور  و وزیران را دارند؟

    نمایندگان ممکن است از عملکرد رئیس جمهور یاهر یک از وزیران سؤال کنند. در این صورت رئیس جمهور

    یا وزیری که از او سؤال شده باید در مجلس حاضر شود و به سؤال نمایندگان پاسخ دهد. گاهی نیز ممکن است مجلس وزیری را استیضاح کند.

    

    

    10-دولت درآمدهای خود را در چه اموری هزینه می کند؟

    دولت فعّالیتهای مختلفی را در زمینه آموزش، بهداشت، اوقات فراغت، حفاظت از محیط زیست، مسکن، کشاورزی، صنعت و… انجام  میدهد. همچنین دولت برای اقدامات عمرانی مثل ساختن پل،جاده، فرودگاه، نیروگاه برق و… باید سرمایه گذاری کند.

    

        11-درآمد دولت از چه راههایی می باشد؟

    درآمدهای حاصل از صادرات نفت

    درآمدهای حاصل از مالیات

    سایر درآمدها

    

    12- دولت بیشتر درآمدهای خود را از چه راهی به دست می آورد؟

    نفت

    

    

    

    

    13-علاوه برنفت ومالیات ، دولت از چه راههای دیگری درآمد کسب می کند؟

    بخش دیگری از درآمدهای دولت که در مقایسه با موارد دیگر کوچک تر است از سایر منابع، تأمین میشود. برای مثال درآمدی که دولت از بابت ارائه خدمات برق، آب، گاز و تلفن به مردم، به دست میآورد یا درآمدهای مربوط به خدماتی مانند صدور گواهینامهٔ رانندگی، سند مالکیت، گذرنامه و نظایر آن، یا درآمدهای ناشی از سرمایه گذاری در صنایع بزرگ از دیگر درآمدهای دولت هستند.

    

    

    14-بودجه چیست؟

    بودجه به زبان ساده یعنی پیش بینی دخل و خرج دولت یا همان درآمدها و هزینه ها. بودجه  سندی است که دولت در آن درآمدها و هزینه های یک کشور را  برای یک سال، معین  میکند

    

    15-تنظیم لایحه بودجه برعهده کیست؟

    برعهده دولت

    

    

    

    16-تصویب لایحه بودجه بر عهده کیست؟

    مجلس

    

 
سوالات درس   5                   

 

1-     بلوغ چیست و در چه دوره سنی رخ میدهد ؟

 تغییرات جسمی دوره نوجوانی ( 12  تا  18 سال)  را بلوغ می گویند

 

2-     در دوره ای که بلوغ رخ می دهد  علاوه بر تغییرات جسمی ، چه تغییرات دیگری رخ می دهد ؟

تغییرات ذهنی و اجتماعی

 

3-     چرا افراد در دوره نوجوانی بیشتر در معرض آسیب های اجتماعی قرار دارند؟

به دلیل برخی خصوصیاتی که در دوران بلوغ به وجود میآید، افراد حسا س ترند و ممکن است روحیهٔ هیجانی و کنجکاوی آنها باعث شود که بیشتر در معرض آسیبهای اجتماعی قرار بگیرند.

 

4-     برخی از مهمترین آسیب های اجتماعی دوران نوجوانی وبلوغ را نام ببرید؟

پرخاشگری و نزاع و اعتیاد

 

5-     پرخاشگری ونزاع ، که از آسیب های اجتماعی است نتیجه چیست؟

پرخاشگری و نزاع، نتیجهٔ کنترل نکردن خشم است

 

6-     به چه کسانی پرخاشگر میگویند؟

افرادی که را ههای درست ابراز خشم را یاد نگرفته و نمیتوانند به طور معمول خشم خود را کنترل )مهار( کنند، به

افراد پرخاشگر تبدیل میشوند

 

7-     رفتارهای پرخاشگرانه به چه شکلهایی ممکن است بروز کند؟

رفتارهای پرخاشگرانه درجات گوناگون دارد و  ممکن است به شکلهای مختلفی مانند آزار و اذیت، کتک

زدن، مسخره کردن و تحقیر دیگران،  بی ادبی نمودن و ناسزا گفتن و شکستن و تخریب وسایل

 

8-     پرخاشگری چه صدماتی به فرد پرخاشگر می زند؟

نوجوانان پرخاشگر، تحمل کمی دارند. پرخاشگری همچنین مشکلاتی را در یادگیری و تحصیل به وجود میآورد

و زمینه را برای سایر آسیبهای اجتماعی فراهم میکند. گاهی پرخاشگری ممکن است اثرات جبرا ن ناپذیری در

زندگی فرد به وجود بیاورد

 

9-     سه قاعده ای که هنگام خشم و عصبانیت باید رعایت کنیم را ذکر کنید.

1-نباید به خودم صدمه بزنم.

 2-نباید به دیگران صدمه بزنم.

3- نباید به وسایل یا اموال خودم و دیگران، صدمه بزنم.

 

10- زمانی که ما از دست کسی عصبانی می شویم چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

-          به خدا پناه ببریم و با گفتن ذکر و نام و یاد  خدا ، خود را آرام کنیم.

-          نفسهای عمیق بکشیم و از یک تا ده  بشماریم.

-          با رعایت سه قاعد ه ای که در بالا گفته شد، علت عصبانیت خود را مؤدبانه و آرام بیان کنیم.

-          اگر نمی توانیم خود را آرام کنیم، محیط ناراحت کننده را ترک کنیم.

-          برای آرام کردن خود از گفت وگو و مشورت با بزر گترها کمک بگیریم.

 

 

11- زمانی که  دیگران  از دست ما عصبانی می شوند چه کاری باید انجام داد؟

-          به آرامی از او سؤال کنیم چرا از دست ما عصبانی است و علت چیست؟

-          به حر فهای طرف مقابل، خوب گوش کنیم و حر فهای او را قطع نکنیم.

-          اگر اشتباهی مرتکب نشد ه ایم، با آرامش توضیح دهیم و اگر اشتباهی کرد ه ایم عذرخواهی کنیم و راهی برای جبران اشتباه، پیدا کنیم.

-          اگر کسی از دست ما خیلی عصبانی است، به طوری که حاضر به شنیدن حر فهای ما نیست و ممکن است به ما صدمه بزند، فوراً صحنه را ترک کنیم و ازبزرگتر ها کمک بخواهیم

 

12- به چه موادی  مخدّر  می گویند ؟ (ویژگیهای مواد مخدّر چیست؟)

موادّ مخدّر، موادی هستند که مصرف آنها تغییراتی روی سیستم عصبی ایجاد میکند و باعث کم شدن هوشیاری و

بی حسی و بی حالی میشوند اما پس از تمام شدن اثر آن روی مغز، فرد حال بسیار بدی پیدا  می کند و مجبور است دوباره به سمت آن ماده برود. به عبارت دیگر فرد به آن وابستگی پیدا می کند و حاضر است برای به دست آوردن آن ماده، هر کاری بکند.

 

13- علت گرایش افراد به مواد مخدّر چیست؟

بعضی از افراد ادعا می کنند برای فرار از مشکلات به این سمت کشیده شد ه اند. برخی از نوجوانان و

جوانان که جرأت و مهارت «نه گفتن » را ندارند، تحت تأثیر دیگران قرار می گیرند و به خواسته های آنها پاسخ مثبت می دهند و فریب می خورند. بعضی دیگر از افراد از روی کنجکاوی یا خودنمایی و اینکه نشان دهند، دیگر بچه

نیستند، سیگار و موادّ مخدّر را تجربه )آزمایش( می کنند.

 

14- نظر قانون در ارتباط با افرادی که با مواد مخدّر سرو کار دارند چیست؟

بر طبق قانون، نگهداری و مخفی نمودن، خرید و فروش و پخش، مصرف و واردات و صادرات موادّ مخدّر، جُرم است و افرادی که موادّ مخدّر را در جامعه پخش یا خرید و فروش کنند با شدیدترین مجازا تها روبه رو می شوند

 
سوالات درس   6                   

 

1-     چه کسانی باید از نوجوانان در برابر آسیب ها و تهدیدات ، محافظت کنند؟

الف-خود نوجوان با کمک گرفتن از خدا  

ب-پدر ومادر که  حق قانونی برای تربیت فرزندانشان

ج-معلمان و مسئولان مدرسه

د-قانون

و-برخورد نیروی انتظامی با قانون شکنان

 

2-     چرا وجود نهادی مثل قوه قضاییه در جامعه لازم است؟

در هر جامعه ای افرادی وجود دارند که با زیر پا گذاشتن قانون تخلّف می کنند. همچنین در هر جامعه ای اختلافاتی

بین افراد، به وجود می آید. این اختلافات ممکن است در اثر آگاه نبودن و ندانستن قانون پیش بیاید و یا افرادی عمداً از قانون سرپیچی کنند.

 

3-     قوه قضاییه چگونه نهادی است؟

در هر جامعه ای باید نهادی وجود داشته باشد که عدالت اجتماعی را برقرار سازد، بر اجرای قوانین نظارت کند، با تخلفات برخورد کند و متخلفان را به مجازات برساند. این نهاد، قوّهٔ قضائیه  است که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی افراد است.

 

4-     حل اختلاف مردم از وظایف کدام یک از قوای سه گانه می باشد؟

قوه قضاییه

 

5-     در دادگاهها چند نوع دعاوی مطرح می شود؟ مثال بزنید

دعاوی )اختلافات( کیفری:

مربوط به اعمالی است که دادگاه برای فردی که مرتکب جرمی شده است، مجازات

تعیین می کند.    مثال : فحاشی و افترا --- قدر ت نمایی و تهدید --غصب و جعل عنوان

 

دعاوی )اختلافات( حقوقی:

مربوط به اعمالی است که دادگاه مجازاتی تعیین نمی کند،  بلکه افراد را ملزم می کند که تکالیفشان را انجام دهند یا حقوق قانونی دیگران را بدهند  مثال : تخریب بخشی از خانه همسایه هنگام ساختمان سازی – تصرف زمین فروشنده بیش از مقدار درج شده در سند

 

 

6-     دو مورد از ویژگی های قاضی را بنویسید:

عادل و آشنا با قوانین

 

7-     وکیل کیست؟

وکیل کسی است که در رشتهٔ حقوق درس خوانده و به قوانین آشناست و پروانهٔ ) اجاز هنامه( وکالت دارد.

در همهٔ دادگا هها، افراد حق دارند فردی را به عنوان «وکیل » انتخاب کنند تا از حقوق آنها دفاع کند.

 
سوالات درس   7                   

 

1-     انسان تا چه اندازه به ارتباط نیاز دارند ؟ چرا؟

ارتباط برقرار کردن   یکی از نیا زهای مهم بشر است. بدون ارتباط ما نمی توانیم زندگی کنیم. دنیایی را تصوّر کنید که در آن همه چیز داشته باشیم اما با کسی ارتباط نداشته باشیم. به راستی در چنین دنیایی ادامهٔ زندگی ممکن نیست. ارتباط، انسان را قادر می کند تا خواسته ها و نیازهای خود را به دیگران منتقل کند.

 

 

2-     انسان از طریق ارتباط کدام خواسته ها ونیاز ها ی خود رامی تواند به دیگران منتقل کند ؟

محبت کردن، تبادل افکار و اعتقادات، تبادل اطلاعات، در میان گذاشتن احساسات )اندوه و خوشحالی و…(، حل کردن مسائل، درک کردن دیگران، همه و همه از طریق ارتباط بین انسا نها میسّر می شود.

 

 

3-     شبکه ارتباطی که ما در آن به سر می بریم شامل چه چیز و چه کسانی می شود؟

ما در شبکه ای از ارتباطات به سر می بریم. این شبکه از خانواده و دوستان و محله و مدرسه شروع می شود و سپس به کمک وسایل ارتباط جمعی  می توانیم حتی در سطح ملی   و فراملی  ارتباط برقرار کنیم.

 

 

 

4-     عناصر ارتباط یعنی چه ؟

ارتباط یعنی جریان ارسال و دریافت پیام.

 

 

 

5-     هر ارتباطی چند  عنصر اصلی دارد؟

1 فرستنده )ارسا ل کننده پیام(

2 گیرنده )دریافت کننده پیام(

3 پیام.

 

6-     با یک مثال   ، پیام   ، فرستنده پیام و گیرنده پیام را مشخص کنید .

 برای مثال وقتی به دوستی سلام می کنیم یا به او لبخند می زنیم، ما فرستندهٔ یک پیام و دوستمان گیرندهٔ آن است. پیام هم سلام یا لبخند ماست.

 

 

7-     منظور از   بازخورد   چیست؟

اگر گیرنده نیز به فرستنده پیامی بفرستد و او را متوجه کند که معنی پیام را دریافت کرده به این عمل «بازخورد » میگویند.

 

8-     پیامهای ارسالی یا دریافتی ما با چه ابزار و روشهایی فرستاده می شوند؟

 ممکن است با کلام باشد یا با رفتار و حرکات، از طریق نوشته باشد یا تلفن و…

 

 

 

9-     رسانه چیست؟

هر وسیله ای که پیامی را از فرستنده به گیرنده منتقل کند، رسانه نام دارد.

 

 

10- چه ابزارهایی رسانه محسوب می شوند؟

در یک ارتباط کلامی، زبان یک رسانه است. بنابراین رسانه از ابزاری مانند زبان تا ابزارهای چاپی )علائم، کتا بها، روزنامه ها و مجلّات و…( و ابزارهای الکترونیکی )تلفن، رادیو، تلویزیون، اینترنت و…( را دربر می گیرد.

 

11- وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات چه خدماتی به مردم ارائه می کند؟

 

این وزارتخانه خدمات پستی، مخابراتی، رادیویی، صدا و تصویر را به مردم ارائه می کند و مسئولیت توسعهٔ وسایل ارتباطی در کشور را به عهده دارد.

 

 

12- کدام سازمانها زیر نظر وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات فعالیت می کنند؟

 شرکت ارتباطات سیّار )همراه اول(  -- پُست بانک ایران   )پست مالی(  --سازمان فناوری اطّلاعات ایران

شرکت مخابرا ت ایران -- شرکت ایرانسل -- شرکت پُست

 
-     نمونه هایی از کاربرد فناوری اطلاعات وارتباطات در زندگی روزمره را نام ببرید.

 

1-     تلفن همراه(برای ارتباط سریع با دیگران)

2-      پست الترونیک یا ایمیل (برای مکاتبه)

3-     اینترنت (برایفعالیت های علمی )

4-     استفاده از کارتهای اعتباری به جای پول (خرید و فروش )

5-     پرداختها وثبت نام ها به صورت الکترونیک (استفاده از خدمات دولت به صورت الکترونیکی )

6-     آموزش از طریق ویدئو کنفرانس

7-     استفاده از دوربین برای حفاظت از مکانها و کنترل ترافیک

8-     استفاده از خدمات بانکی به صورت الکترونیک

9-     استفاده آنلاین اخبار هواشناسی ، سیاسی و.. با تلفن همراه متصل به اینترنت

 

 

 

    2-مزایای استفاده از فناوری ها چیست؟

 

در وقت و هزینه ها صرفه جویی شود، رفت و آمدها در شهرها کمتر شود و به علاوه بتوانیم در 24 ساعت شبانه روز، و نه فقط در ساعاتی معین، از این خدمات بهر ه مند شویم.

 

  3-برخی از فناوری های جدید را مثال بزنید.؟

-روشن و خاموش کردن  وسایل خانه از راه دور، با تلفن همراه

-ثبت میزان مصرف بر روی قبض آب و برق و گاز ، بدون مراجعه به منازل

 

 

 

4-تأثیرات وسایل ارتباط جمعی بر روی مردم تا چه اندازه است؟

امروزه صاحبنظران معتقدند که رسانه های ارتباط جمعی، تأثیر زیادی بر سبک زندگی و هویت افراد می گذارند. آنها چنین بحث می کنند که رسانه ها می توانند موجب شوند که مردم به شیوه های خاصی فکر کنند و یا وقایع را همان طور که آنها می خواهند ببینند. به عبارت دیگر رسانه ها روی باورها و افکار و رفتار انسا نها اثر می گذارند. این اثرات ممکن است مثبت

یا منفی باشند.

 

5-برخی از اثرات منفی رسانه های ارتباط جمعی را ذکر کنید.

-پرخاشگری نوجوانان با تأثیر گرفتن از فیلم ها

-رواج بی بند وباری های اخلاقی از طریق اینترنت

-گسترش مصرف گرایی به وسیله آگهی بازرگانی

-کم شدن تماس چهره به چهره افراد وکم شدن دیدی وبازدید های اقوام و دوستان

 

 

 

6-تبلیغات وآگهی های بازرگانی چه تأثیری بر سبک زندگی و فرهنگ عمومی می گذارد؟

اما اثر تبلیغات از این نظر مهم است که آنها سعی می کنند راه  و  روشهای مخصوصی برای لباس پوشیدن، غذ اخوردن، خریدن اتومبیل، سرگرمی و… را به همه

افراد جامعه انتقال دهند و آن ر و ش ها را تبدیل به  فر هنگ عمومی و سبک زندگی کنند .

 

 

7-آثار منفی آگهی های بازرگانی چیست؟

-گسترش مصرف گرایی – تغییر سبک زندگی – مفید جلوه دادن کالاهای مضرّ

 

 

8-هنگام استفاده از اینترنت به چه مواردی باید توجه کرد؟

-بررسی وتحقیق درباره اطلاعات درج شده در اینترنت

-واردنکردن اطلاعات ، عکس و فیلم شخصی

-فاش نکردن رمز ایمیل و رمز کارتهای بانکی

-استفاده محدود

 

 

 

9-آیا به اطلاعات موجود در اینترنت می توان اعتماد کرد؟چرا؟

همه اطلاعاتی موجود در اینترنت ، صحیح نیستند چون از سوی منابع و افراد مختلف منتشر میشوند. پس درباره درستی منبع و پایگاه آنها، تحقیق و پر س وجو کنید

1-ویژگی جغرافیایی شبه جزیره عربستان چیست؟

شبه جزیرهٔ عربستان که جزیر ة العرب نیز نامیده می شود در جنو ب غربی آسیا واقع شده است و حدود سه میلیون کیلومترمربع

مساحت دارد. بخش وسیعی از این سرزمین را بیابا نها و ریگزارها و قسمت دیگری را نواحی کوهستانی تشکیل می دهند.

 

 

2-کدام شهرهای عربستان در منطقه کوهستانی حجاز قرار گرفته اند؟

حجاز از جمله مناطق کوهستانی واقع در غرب جزیر ة العرب است و شهرهای مکه، یثرب )مدینه(  و طائف در این منطقه قرار دارند.

 

3-شغل مردم عربستان چه بود ؟

آب و هوای گرم و خشک و کمبود آب، باعث شده بود که اغلب ساکنان عربستان زندگی صحر انشینی داشته باشند و از طریق پرورش تعداد کمی دام از جمله شتر، نیازهای روزانهٔ خود را تأمین کنند. البته در مناطق برخوردار از آب، مانند یثرب و یمن، کشاورزی نیز رونق محدودی داشت. همچنین تعدادی از مردم عربستان از طریق کاروا نهای تجاری با نقاط مختلف

داد و ستد می کردند

 

 

 

4-مهمترین ایستگاهها و توقفگاه تجاری عربستان کدام شهرها بودند؟

مکه ومدینه

 

 

5- قبل از  ظهور اسلام اوضاع اجتماعی و فرهنگی عربستان چگونه بود؟

ساکنان جزیر ة العرب را قوم عرب تشکیل می دادند. آنان به شکل قبیل های زندگی می کردند. حتی ساکنان شهرها نیز وابستگی و خُلق و خوی قبیله ای خود را حفظ کرده بودند. در آستانهٔ ظهور اسلام بیشتر قبایل عرب، پراکنده و فاقد حکومت بودند. اوضاع و شرایط اجتماعی و فرهنگی مردم عربستان در دوران پیش از بعثت، به گونه ای بود که از آن به عصر جاهلیت یاد می شود.

 

 

6-مردم عربستان قبل از ظهور اسلام پیرو چه دین وآئینی بودند؟

در آن زمان بیشتر عر بها بت می پرستیدند و کعبه، خانهٔ خدا را از بتهای گوناگون پر کرده بودند. البته گروهی از عر بها نیز پیرو حضرت ابراهیم و یا دینهای یهود، مسیح و زردشت بودند.

 

7-چه مقدار از اعراب دوران جاهلیت با سواد بودند؟

اعراب در دوران جاهلیت بهرهٔ چندانی از علم و دانش نداشتند و عده کمی از آنها  می توانستند بخوانند و بنویسند

 

 

8-عوامل گسترش درگیریهای قبیله ای و رواج غارتگری چه بود؟

-تعصبات کورکورانه قبیله ای (بدون توجه به شناختن گنهکار)

-کمبود غذا و سایر نیازهای زندگی

 

 

 

9-خلاصه ای از زندگی حضرت رسول (ص)   (دوره زمانی تولد تا بعثت ) را بنویسید.

در شهر مکه به دنیا آمد – تحت تأثیر محیط نامناسب مکه قرار نگرفت آنچنان که او را محمد امین می خواندند-برای عبادت به غار حرا می رفت – در 27 رجب در 40 سالگی به پیامبری مبعوث شد.

 

 

10نخستین افرادی که به پیامبر خدا ایمان آوردند چه کسانی بودند؟

حضرت خدیجه (س) و  حضرت علی (ع) نخستین کسانی بودند که به رسول خدا ایمان آوردند. حضرت خدیجه از زنان ثروتمند مکه بود و تمام دارایی خود را در راه نشر اسلام، کمک به فقیران و آزادی بردگان خرج کرد.

 

 

 

11-چگونگی دعوت مردم به خدا از سوی پیامبر را شرح دهید.

ابتدا به صورت فردی و پنهانی و پس از سه سال به صورت آشکارا مردم را به سوی خدا دعوت کرد.

 

 

 

12-مهمترین مخالفان گسترش دین اسلام که از اشراف وبزرگان قبیله قریش بودند چه نام داشتند؟

ابولهب، ابوجهل و ابوسفیان

 

 

13-مشرکان برای منصرف کردن پیامبر از ادامه دعوت مردم به سوی خدا چه اقدامی انجام داد؟

مشرکان پس از آنکه نتوانستند ابوطالب، بزرگ خاندان بنی هاشم را در پشتیبانی از رسول خدا منصرف کنند، به شیوهٔ دیگری روی آوردند. آنان نخست به حضرت محمد (ص) پیشنهاد کردند که ریاست قبیله و قوم و دریافت ثروت فراوان را بپذیرد و از عقاید خود دست بردارد.

 

 

 

14-پاسخ پیامبر در مقابل پیشنهاد مشرکان برای دست برداشتن از عقاید خود چه بود؟

پیامبر اسلام در برابر این پیشنهاد فرمود: «من برای گردآوری مال و فرمانروایی مبعوث نشد ه ام، خدایم مرا به عنوان پیا م آور به سوی شما فرستاده، هر گاه از من بپذیرید، این موجب سعادت شما در دو جهان است و اگر آن را رد کنید، من در این راه استقامت می ورزم تا خدا میان من و شما داوری کند

 

 

15-مشرکان پس از پاسخ قاطعانه پیامبر  وناامیدی آنان از دست برداشتن ایشان از عقاید خود چه رفتاری با مسلمانان داشتند و واکنش پیامبر چه بود؟

سران مشرکین، خشمناک از پاسخ پیامبر، تصمیم گرفتند ایشان و مسلمانان را مورد آزار و شکنجه قرار دهند. هر چه زمان می گذشت بر شدت سختگیری و شکنجهٔ مشرکان افزوده

 می شد. آنان بدترین دشنا م ها و تهمتها را به رسول خدا نسبت می دادند و برخوردهای زشت و ناپسندی با آن حضرت می کردند. پیامبر اسلام در برابر چنین رفتارهایی بردبار بود و با مهربانی مردم را به اسلام فرا می خواند.

 

 

 

 

 

 

16-نام چند تن از پیروان پیامبر اسلام را که توسط مشرکان شکنجه نام ببرید؟

یاسر وسمیه (نخستین شهدای اسلام ) – عمّار پسر یاسر – بلال حبشی

 

 

 

17-چه چیز سبب شد که پیامبر از مسلمانان بخواهد که به حبشه مهاجرت کنند ؟

آزار و اذیّت مشرکان نسبت به پیروان اسلام آن قدر افزایش یافت که پیامبر از مسلمانان خواست به حبشه مهاجرت کنند.

 

 

18چرا مشرکان دست به تحریم اقتصادی مسلمانان زدند؟

مشرکان پس از آنکه متوجه شدند با شکنجه و سرکوب نمی توانند مانع گسترش اسلام شوند، تصمیم گرفتند مسلمانان را تحریم کنند.

 

 

19-عهد نامه ای که مشرکان برای تحریم اقتصادی مسلمانان امضاء کردند شامل چه مواردی بود ؟

بر اساس آن هرگونه خرید و فروش و رابطهٔ اجتماعی )ازدواج( با پیروان اسلام ممنوع شده بود

 

 

20-پس از شروع تحریم اقتصادی ، مسلمانان به کدام منطقه مکه رفتند؟

. به دنبال این تحریم، رسول خدا و یارانش به پیشنهاد ابوطالب به یکی از درّ ه های اطراف مکه به نام «شعب ابوطالب » پناه بردند. آنها حدود سه سال شرایط بسیار سختی را در این درّه تحمل کردند.

 

 

 

 

 

21- برخورد مردم یثرب با پیامبر  پس از ورود ایشان به این شهر چگونه بود؟

حضرت محمد  (ص) چند روز پس از خروج از مکه، در میان هیجان و شادی مسلمانان به یثرب رسید. جوانان آن شهر که دربارهٔ اخلاق نیکو و پسندیدهٔ رسول خدا مطالبی شنیده بودند، به استقبال ایشان رفتند.

 

 

22-چه زمانی یثرب به مدینة النبی تغییر نام یافت ؟

پس از ورود پیامبر

 

 

23-به چه کسانی انصار وبه چه کسانی مهاجرین گفته می شد ؟

در تاریخ اسلام به گروهی از ساکنان مدینه که با پیامبر 9 پیمان بستند و آن حضرت را یاری کردند، انصار )یاری کنندگان( می گویند.

همچنین گروه دیگری از مسلمانان که اموال و دارایی خود را رها نمودند و از مکه به مدینه رفتند، به مهاجرین )هجرت کنندگان( معروف هستند.

 

 

24-نخستین اقدام پیامبر پس از ورود به یثرب چه بود؟

نخستین اقدام مهم پیامبر پس از ورود به مدینه، ایجاد مسجدی برای انجام امور عبادی، اجتماعی، علمی و سیاسی بود.

 

 

25-چه کسانی در ساخت اولین مسجد د رمدینه (یثرب ) شرکت کردند و ساخت مسجد از چه نظر اهمیت داشت؟

آن حضرت خشت اول مسجد را خود حمل کرد و مسلمانان به خصوص زنان در بنای مسجد مشارکت ورزیدند. مسجد علاوه بر آنکه مکانی برای عبادت و اجرای مراسم مذهبی به شمار

 می رفت، مرکزی برای مشورت و تصمیم گیری دربارهٔ امور سیاسی و نظامی نیز بود؛ مسجد همچنین کانون اصلی سوادآموزی و فراگیری علم و دانش محسوب می شد.

 

 

 

26-پیامبر برای از بین بردن تعصبات قومی وقبیله ای چه اقدامی انجام داد؟

مسلمانان ساکن مدینه یعنی مهاجرین و انصار از قبایل مختلف بودند. بعضی از این قبایل در گذشته نسبت به هم کینه و دشمنی شدیدی  داشتند. پیامبر به منظور ایجاد محبّت و دوستی بین مسلمانان، آنها را دو به دو با یکدیگر برادر اعلام کرد. این کار پیامبر گامی در جهت ایجاد امّت )جامعه( اسلامی بود. رسول خدا، علی بن ابیطالب  (ع) را به برادری خود برگزید.

 

 

27-پیامبر با چه اقدامی به رسمی تأسیس حکومت اسلامی را اعلام کرد؟

تدوین وامضای پیمان نامه میان مسلمانان ویهودیان ساکن مدینه برای ایجاداتحاد سیاسی

 

 

 

28-علت جنگهای پیامبر چه بود؟

پیامبر هرگز برای کشور گشایی و جمع آوری غنیمت نمی جنگید در جنگهایی مانند احد و خندق با حمله مشرکان مجبور به دفاع شد  و علت جنگ با یهودیان ، پیمان شکنی واتحاد آنان با مشرکان بود.

 

 

29-پیامبر در هنگام جنگ چه توصیه ای به مسلمانان می کرد؟

پیامبر همواره پیروانش را به رعایت اصول اخلاقی و ارز شهای انسانی در جنگ ها توصیه می نمود؛ او به ویژه سفارش می کرد با اسیران خو ش رفتاری نمایند و از تخریب و غارت اموال مردم در جنگ پرهیز کنند. آن حضرت همچنین مراقب بود که مسلمانان همانند مشرکان رفتار نکنند.

 

30- چرا پیامبر به حاکمان کشورهایی چون ایران ، روم  وحبشه نامه نوشت و به اسلام دعوت کرد؟

هدف دین اسلام هدایت همهٔ مردم جهان است

 

 

 

31-خلاصه ای از واقعه غدیر خم را  بنویسید.

پیامبر در بازگشت از آخرین سفر حج ، در محلی به نام غدیر خم پس از تأیید حاضران مبنی بر اولویت خدا و پیامبرش به تصمیم گیری برای مؤمنان ، به مردم فرمود : هر که مرا پیشوای خود می داند پس از من  ، علی (ع) سپیشوای اوست . خدایا با دوستانش دوست و با دشمنانش دشمن باش و سپس همه حاضران به علی (ع) تبریک گفتند.

 

 

 

32-چند مورد از اخلاق و شیوه حکومتی پیامبر را ذکر کنید.

مهربان ، با گذشت ، پارسا ، ساده زیست  بود هدفش از بعثت را ترویج ارزشهای اخلاقی  وتربیت و رستگاری انسانها می دانست . برپایه تعالیم اسلام حکومت تشکیل داد و در مهمترین مسایل هم مشورت می کرد . مانند کندن خندق به پیشنهاد سلمان فارسی در جنگ خندق و رفتن به بیرون شهر  برای جنگ به رأی جوانان در جنگ اُحُد

 
 

سوالات درس   10                  

 

 

1-پیامبر در چه تاریخی وفات یافت؟

حضرت محمد (ص)در 28 صفر 11 هجری در مدینه وفات یافت و در همان شهر به خاک سپرده شد

 

 

2-در منطقه سقیفه بنی ساعده چه ماجرایی اتفاق افتاد ؟

لحضاتی پس از رحلت حضرت رسول ، عده ای از مهاجرین وانصار در منطقه  سقیفه بنی ساعده بدون توجه به وصیت پیامبر در غدیر خم ابوبکر را که از مهاجرین کهنسال بود  به عنوان خلیفه اول برگزیدند.

 

 

3-چرا امام علی (ع) در مقابل ماجرای سقیفه ی بنی ساعده و انتخاب ابوبکر سکوت کرد؟

 علی (ع)  با سکوت خود مانع بروز تفرقه و درگیری میان مسلمانان شد تا اسلام پایدار بماند.

 

 

4-هر کدام از سه خلیفه قبل از امام علی (ع ) چند سال حکومت کردند و چه اقداماتی در زمان آنان انجام شد؟

[1]- ابوبکر (2سال) – قبل از مرگ ، عمر بن خطّاب را جانشین خود کرد

[2]- عمر (10 سال) – ایران ، سوریه ، لبنان ، فلسطین  و مصر را تصرف کرد و با تشکیل شورا توسط وی عثمان  خلیفه سوم شد.

[3]- عثمان (حدود 13 سال) رواج زندگی اشرافی – خوشگذرانی اطرافیان خلیفه – تسلط خاندان بنی امیه بر بیت المال مسلمانان

– تبعید یاران نزدیک پیامبر از جمله ابوذر،عمّار ومالک اشتر

 

 

5-عثمان چرا و چگونه کشته شد؟

عملکرد اطرافیان خلیفهٔ سوم، نارضایتی گروهی از مسلمانان را برانگیخت. آنان از نقاط مختلف به مدینه آمدند و اعتراض خود را نسبت به عملکرد عاملانش اعلام کردند.

امام علی(ع) تلاش زیادی کرد که مخالفان را آرام کند و مانع بروز درگیری و خونریزی شود، اما سرانجام معترضان خشمگین به خانهٔ خلیفه هجوم بردند و او را کشتند.

 

 

6- ویژگیهای منحصر به فرد امام علی (ع) نسبت به دیگر اصحاب پیامبر چه بود؟

امام علی (ع) فرزند ابوطالب در کعبه به دنیا آمد. دوران کودکی و نوجوانی را در خانهٔ  پیامبر وتحت تربیت وی به سر برد. وی نخستین مردی بود که به پیامبر اسلام ایمان آورد و همواره

پیامبر  را در راه گسترش اسلام یاری داد. شهامت و فداکاری امام علی(ع)  و خوابیدن در بستر رسول خدا، سبب شد که پیامبر بدون آسیبی از مشرکان، مکه را به سوی مدینه ترک کند. دلاوری و شجاعت امیرمؤمنان در جنگهای دوران پیامبر مشهور است.

 

 

7-امام علی (ع) در زمان سه خلیفه قبل قبل از خود چه اقداماتی انجام داد؟

در دوران سه خلیفهٔ قبلی، آن حضرت به تفسیر قرآن، تربیت شاگردان و پاسخ گویی به سؤالات دینی مردم می پرداخت. همچنین ایشان به عمران و

آبادی و احداث نخلستان ها توجه زیادی داشت.

 

 

8-چه زمانی وچرا مردم از امام علی (ع) خواستند تا خلافت را بر عهده بگیرد؟

پس از کشته شدن عثمان، مردم دریافتند که جامعهٔ اسلامی بی سرپرست مانده است. بسیاری از مهاجرین و انصار خواهان بیعت با علی (ع)شدند، اما آن حضرت تمایلی به پذیرش خلافت نداشت. سرانجام با اصرار زیاد مردم، امام علی (ع )منصب خلافت را پذیرفت. اکثر مهاجرین و انصار به جز تعدادی از اشراف بنی امیه با امام  در مسجد مدینه بیعت کردند.

 

 

9-چرا ریاست طلبان و ثروت اندوزان جنگهایی چون جَمَل ، صِفَّین و نَهروان را بر امام علی (ع) تحمیل کردند؟

اصرار امام علی (ع)  بر عمل به قرآن و سنت پیامبر و اجرای عدالت و اطمینان  ریاست طلبان و ثرو ت اندوزان به اینکه  امام به دلخواه آنان عمل نخواهد

 

 

10- امام علی (ع) برای جلوگیری از خونریزی میان مسلمانان قبل از شروع جنگها چه اقدامی انجام داد ؟

از آنجا که امام علی (ع) هیچ گونه تمایلی به جنگ و خونریزی میان مسلمانان نداشت، کوشید از طریق گفت وگو و نصیحت بیعت شکنان و شورشیان را قانع کند که دست از تفرقه و آشوب بردارند؛ اما شورشیان اقدام به جنگ کردند.

 

 

11-نتیجه جنگ جمل و صفین چه شد ؟

امام در جنگ جمل بیعت شکنان را شکست داد. در صِفّین امام علی (ع)  به مقابلهٔ با سپاه معاویه رفت و آنها را ظالمین نامید. پایداری یاران امام علی (ع) به ویژه مالک اشتر آثار شکست را بر چهرهٔ سپاه ستمگر آشکار ساخت، اما در آخرین لحظات، نیرنگ عمروعاص مانع پیروزی سپاهیان امام علی (ع) شد.

 

 

 

12-امام علی (ع) چند سال حکومت کرد و چرا کوفه را مرکز خلافت خود قرار داد؟

امام علی (ع) حدود 5 سال مطابق تعالیم اسلام و روش )سنت( حضرت محمد(ص) حکومت کرد. امام در ابتدای حکومت خود، برای دفع تهدیدات بیع تشکنان و دشمنان عدالت از مدینه رهسپار عراق شد و شهر کوفه را مرکز خلافت خود قرار داد.

 

 

 

13-مهم ترین ویژگی ها و دستاوردهای حکومت امام علی (ع)  چه بود؟

[1] ساده زیستی و مقابله با اشراف یگری

[2] تأکید بر عدالت

[3] برگزیدن افراد صالح به حکومت ولایات

[4] مدارا با مخالفان

 

 

14-اشرافی گری چگونه میان مسلمانان شکل گرفت و امام علی (ع)   برای گسترش ساده زیستی چه کرد؟

فتوحات مسلمانان اگرچه موجب ورود اسلام به سرزمین های پهناوری شد، اما ثروت و غنایم حاصل از فتوحات، سبب ثرو ت اندوزی وتقویت اشرافی گری در میان عد ه ای گردید. امام سعی می کرد با گفتار و کردار خویش توجه مردم را به ارز شهای دینی و سنت پیامبر جلب نماید. خطبه های فراوانی از ایشان در این موضوع باقی مانده است. آن حضرت با زندگی بسیار ساده و به دور از تجملات، الگوی مناسبی برای دیگران بود.

 

 

15-چه مواردی سبب شد برخی از افراد متوجه مصمّم بودن  امام علی (ع)   در اجرای عدالت شوند وبا وی به دشمنی بپردازند؟

در حکومت  امام علی (ع)  تمامی مسلمانان از احترام و حقوق برابر برخوردار بودند. امام در توزیع بیت المال هیچ مسلمانی را بر مسلمان دیگر برتری نمی داد و برای عرب و غیرعرب سهمی یکسان در نظر م یگرفت. کسانی که پیش از آن، سهم بیشتری از بیت المال می گرفتند در برابر این شیوهٔ عادلانهٔ امام مقاومت کردند. آنها وقتی پی بردند که امام علی (ع)  در اجرای عدالت مصمّم است، به دشمنی با ایشان پرداختند.

 

 

16- امام علی (ع)   در انتخاب افراد برای حکومت ولایات چگونه عمل می کرد؟

امام افراد را بر پایهٔ شایستگی و لیاقت برای حکومت ولایات برمی گزید و حاضر نبود برای رسیدن به هدف، از اشخاص ناصالح و ستمگر استفاده کند. برخی از یاران امام علی (ع)  به آن حضرت پیشنهاد می کردند به افرادی که برای حکومت مشکل ایجاد می کنند، مقام بدهد؛ امام می فرمود: «آیا من پیروزی را با ستم به دست آورم؟

 

 

17-معاویه  از چه زمانی حاکم شام (سوریه امروزی) بود  و شرط  وی برای اطاعت از امیر مؤمنان علی (ع) چه بود؟

 معاویه پسر ابوسفیان که از زمان خلافت عمر حاکم شام )سوریهٔ امروزی ( بود، اعلام کرد در صورتی از امام اطاعت می کند که حکومت شام و مصر به او واگذار شود؛ اما امام با شناختی که از دشمنی امویان با اسلام و پیامبر داشت فرمود: خداوند دوست ندارد که من «گمرا ه کنندگان » را یاور خود قرار دهم.

 

 

 

18-برخورد امام علی (ع) با مخالفان و منتقدان چگونه بود؟

امام علی (ع)  با مخالفان مدارا می کردند و از انتقادهای آنان ناراحت و خشمگین نمی شد و حتی سهمشان را از بیت المال نیز پرداخت می کرد.   امام زمانی با مخالفان برخورد می کرد که آنها دست به شمشیر می بردند.

 

 

19- امام حسن (ع) چه زمانی به خلافت رسید؟

پس از شهادت امیر مؤمنان در 21 رمضان سال 40 ه.ق. مردم کوفه با امام حسن (ع) بیعت کردند.

 

 

20-چرا امام حسن (ع) مجبور به صلح با معاویه شد؟

معاویه در اولین روزهای خلافت امام حسن (ع) به عراق لشکر کشید و بادادن وعده هایی چون مقام وپول حتی یاران نزدیک امام را فریب داد وامام حسن (ع) با شرایطی مجبور به صلح شد.

 

 

21-معاویه پس از تحمیل صلح بر امام حسن (ع) و نشستن بر مسند خلافت در شام  چه اقداماتی انجام داد؟

او که سیاستمداری فریبکار بود با دادن پول و مقام افراد زیرکی چون عمرو عاص را که نقش مهمی در شکست نخوردن در جنگ صفین داشت را جذب خود کرده بود -

همچنین به موارد ذکر شده در پیمان نامه عمل نکرد  - و به دستور او بر منبر ها و نمازجمعه از امام علی (ع) بدگویی میکردند.

 

 

22-چه زمانی وچگونه زمینه های قیام امام حسین (ع) فراهم شد؟

  امام حسین(ع) سا لها در کنار پدرش امیر مؤمنان و برادرش امام حسن(ع) در صحنهٔ جهاد و مبارزه حاضر بود. آن حضرت پس از شهادت برادر، با سخنرانی و نامه های افشاگرانه علیه حکومت ظالمانهٔ معاویه مبارزه کرد. پس از مرگ معاویه، پسرش یزید طبق وصیت او به خلافت رسید. یزید مانند جوانان دوران جاهلیت رفتار می کرد. ظلم و فساد آشکار او در جهان اسلام شهرت داشت.

 

 

23-چرا امام حسین (ع) پس از به قدرت رسیدن یزید از مدینه به مکه رفت؟

امام حسین(ع)  که نمی خواست با یزید بیعت نماید، با خانواده و بستگان خود از مدینه راهی مکه شد. امام قصد داشت که در پناه خانهٔ خدا و با استفاده از ایام حج، مردم را برای مخالفت با حکومت ستمکار و فاسد یزید آماده کند.

 

 

24-چرا امام حسین (ع) به سوی کوفه حرکت کرد؟

مردم کوفه که از حرکت آن حضرت به سوی مکه آگاه شده بودند با نوشتن نامه های فراوان، ایشان را به آن شهر دعوت کردند. امام نخست اعتنایی به آن نامه ها نکرد، اما با اصرار کوفیان، پسر عموی خود مسلم بن عقیل را روانهٔ آنجا کرد. پس از ورود مُسلم به کوفه، هزاران نفر با مسلم به نمایندگی از امام حسین(ع)  بیعت کردند. امام نیز پس از دریافت نامهٔ مسلم، عازم کوفه شد.

 

 

25-یزید پس از شنیدن  خبر حرکت امام حسین(ع) چه اقدامی انجام داد؟

یزید با شنیدن اخبار کوفه، عبیدالله بن زیاد را که مردی سنگدل و خونریز بود به حکومت آنجا منصوب کرد. عبیدالله با ایجاد رُعب و وحشت مردم را ترساند و مسلم بن عقیل را دستگیر کرد و به شهادت رساند. او سپس مردم کوفه را وادار کرد که آمادهٔ جنگ با فرزند پیامبر شوند. سپاه یزید مانع رسیدن امام و یارانش به کوفه شدند و کاروان آن حضرت را ناچار به توقف در سرزمین گرم و خشک کربلا )نینوا( نمودند

 

 

26-لشکریان یزید که امام ویارانش را در کربلا مجبور به توقف کرده بودند چه برخوردی با آنان کردند؟

. لشکریان یزید که تعدادشان بسیار زیاد بود، امام حسین(ع)  و یارانش را محاصره و در روز عاشورا جنگ را آغاز کردند. امام و یارانش که مرگ در راه عقیده و ایمان را سعادت و زندگی در سایه حکومت ستمگران را ننگ می دانستند، شجاعانه جنگیدند و در راه حق به شهادت رسیدند.

 

 

27-چرا قیام کربلا و شهادت امام حسین (ع ) نیاز بود؟

اینکه نیم قرن بعد از رحلت رسول خدا، فرد فاسد و گنه کاری چون یزید به عنوان خلیفهٔ مسلمانان به قدرت رسید، نشان می دهد که جامعهٔ اسلامی دچار انحراف بزرگی شده بود. فقط حرکتی عظیم مانند قیام کربلا و شهادت امام حسین و فرزندان، بستگان و یارانش می توانست از گسترش این انحراف جلوگیری کند.

 

 

28- امام حسین (ع) برای قیام خود چه اهدافی را برشمرده است؟

امام حسین(ع)  در وصیت نامهٔ خویش، دربارهٔ هدف قیام خود فرموده است: «هدف من اصلاح امت جدّم رسول الله، امر به معروف و نهی از منکر و پیاده کردن سیرهٔ ,  رسول الله و پدرم علی بن ابیطالب است .»

 

 

29-اهداف قیام کربلا چگونه بر همگان آشکار شد؟

حضرت زینب پس از شهادت برادر خود، در دوران اسارت با سخنران یهای روشنگرانه، اهداف قیام کربلا و چهرهٔ واقعی حکومت ستمکار بنی امیه را برای همگان آشکار کرد.

 

 

30-قیام کربلا وحادثه عاشورا چه تأثیری بر مردم جهان گذاشته است؟

تاریخ گواهی می دهد که از آن پس قیام های زیادی در جهان اسلام و نواحی دیگر از قیام عاشورا الگو گرفته اند. این قیام تأثیر بسیاری در روحیهٔ ظلم ستیزی مسلمانان به ویژه شیعیان بر جای نهاده است.




سوالات درس   11                  

 

 

1-چه زمانی را میتوان پایان دوره ی ایران باستان دانست؟

از زمان  ورود اعراب مسلمان به کشور ما و فروپاشی حکومت ساسانی

 

2-همزمان با ظهور اسلام در عربستان چه کسی بر ایران حکومت می کرد واوضاع ایران چگونه بود؟

خسرو پرویز بر ایران، حکومت می کرد. او دعوت پیامبر (ص) را برای قبول اسلام نپذیرفت. وقتی خسروپرویز به دست پسر خود به قتل رسید، رقابت و دشمنی در درون دربار ساسانی، بیشتر شد؛ به طوری که در مدت چهارسال، بیش از ده نفر بر تخت شاهی نشستند .

 

3-چه عواملی سبب ضعف وسقوط ساسانیان شد؟ (اوضاع ایران در آستانه حمله اعراب  چگونه بود؟)

*کاهش توان جنگی و ضعیف شدن روحیه سپاهیان به خاطر شورشهای فرماندهان و دخالت های آنان در رقابت های سیاسی

*نارضایتی مردم به دلیل وجود نظام طبقاتی ، بی عدالتی ها وتبعیض های اجتماعی ومالیاتهای سنگین

*گسترش قحطی (کمبود غذا) بر اثر طغیان رودهای دجله و فرات وشیوع بیماری طاعون ووبا

 

4-فرمان حمله به مرزهای حکومت ساسانیان  وامپراتوری روم شرقی را کدام یک از خلفا صادر کرد ؟

ابوبکر

 

5-ایران چه زمانی وچگونه توسط اعراب مسلمان فتح شد؟

 به فرمان ابوبکر اعراب با حمله به مرزهای ایران مناطقی از بین النهرین (سواد) را تصرف کردند در زمان عمر قسمتهای زیادی از ایران فتح شد .ساسانیان در نبرد قادسیه شکست خوردند ورستم فرخ زاد فرمانده سپاه ساسانیان کشته شد وتیسفون پایتخت ساسانیان تصرف شد. در جنگ نهاوند یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی شکست خورد و شهرهای ایران به تصرف اعراب درآمد.

 

6-پس از  کدام جنگ شههای ایران با سرعت بیشتری به تصرف اعراب درآمدند ؟

نهاوند

 

7-حکومت ساسانیان بر ایران چه زمانی پایان یافت ؟

با ورود اعراب به خراسان، یزدگرد سوم به دست آسیابانی در مرو به قتل رسید ) 31 ق( و امپراتوری ساسانی که بیش از چهارصد سال بر ایران فرمانروایی کرده بود، به پایان رسید.

 

8-ویژگی های دوران خلافت امویان را بنویسید.

*بنانهادن حکومت بر پایه خشم وظلم

*پای بند نبودن به دستورات دینی

*حکومت اشراف و سران قبایل عرب بر ولایات ایران

*برتر دانستن قوم عرب بر سایر اقوام وتحقیر  اقوام غیر عرب از جمله ایرانیان

 

9-مرکز خلافت امویان کدام شهر بود ؟

 شهر شام (دمشق امروزی)

 

 

10-امامانی که در زمان اومیان به شهادت رسیدند را نام ببرید.

در دوران بنی امیه، علاوه بر امام حسن و امام حسین، امام سجاد و امام محمد باقر : نیز به شهادت رسیدند و شیعیان، آزار و اذیت فراوانی را تحمل کردند.

 

 

11-چرا ایرانیان با شور و شوق به قیام مختار پیوستند؟

مردم ایران که از ظلم و ستم و قو م گرایی امویان به ستوه آمده بودند، از هر فرصتی برای مخالفت و مبارزه با حکومت اموی، استفاده می کردند. ایرانیان در بسیاری از قیا مها و شورشهایی که علیه امویان به وقوع پیوست، حضور مؤثری داشتند. وقتی   مختار ثقفی   در کوفه به خونخواهی امام حسین (ع) و یارانش قیام کرد، ایرانیان با شور و شوق به او پیوستند.

 

 

12-عباسیان چگونه به خلافت رسیدند؟

خاندان عبّاسیان از مخالفان بنی امیه بودند. در اواخر حکومت اموی، آنها نمایندگانی را به نقاط مختلف ایران از جمله خراسان فرستادند و مردم را به قیام علیه بنی امیه و حکومت یکی از افراد خاندان پیامبر(ص) دعوت کردند، اما نمی گفتند منظورشان از آن فرد چه کسی است. ایرانیان مسلمان و به ویژه خراسانیان، دعوت عباسیان را پذیرفتند. سرانجام ابومسلم، سردار ایرانی در خراسان قیام کرد. او موفق شد امویان را شکست دهد و سَفّاح  از خاندان عباسیان را به خلافت برساند.

 

1-     مرکز خلافت عباسیان چه شهری بود و چه کسی آن را بنا کرد؟

منصور، خلیفهٔ دوم عباسی، شهر بغداد را بنا کرد و آن را مرکز خلافت عباسیان قرار داد.

 

14-شباهت وتفاوت عباسیان با امویان چه بود؟

عباسیان نیز در ظلم و ستم، دست کمی از امویان نداشتند. خلفای عباسی از جمله منصور، هارون الرشید و متوکل، امامان شیعه را به سبب مبارزه با ظلم و ستم، به زندان انداختند و به شهادت رساندند. آنها نیز همچون اُمویان در کا خها به خوشگذرانی می پرداختند.خلفای عباسی بر خلاف اُمویان از ایرانیان در سمت های مهمی چون وزارت و فرماندهی سپاه و حکومت شهرها،

استفاده می کردند

 

 

15-ایرانی که به خدمت عباسیان درآمدند چه سرنوشتی پیدا کردند؟

بسیاری از ایرانیانی که به خدمت خلافت عباسی درآمدند، سرنوشتی تلخ و ناگوار داشتند؛ چنانکه منصور عباسی ناجوانمردانه ابومسلم خراسانی را به قتل رساند.

 

 

16-برمکیان که بودند و چه موقعیتی در زمان خلافت عباسیان داشتند و چه سرنوشتی پیدا کردند؟

بَرمکیان نیز که از خاندان های مشهور ایرانی بودند، به سرنوشت ابومسلم دچار شدند. این خاندان در زمان خلافت هارون، عهده دار وزارت و حکومت ولایات شدند و نفوذ و

قدرت فراوان کسب کردند. خلیفه ناگهان بر آنان خشم گرفت و و دستور داد آنها را از قدرت برکنار و زندانی کنند و به قتل برسانند.

 

 

17-ضعف وتجزیه قلمرو عباسیان از چه زمانی آغاز شد؟

در قرن سوم هجری، خلافت عباسی رو به ضعف نهاد. در چنین شرایطی بود که به تدریج حکومت هایی در نقاط مختلف ایران شکل گرفت و تجزیهٔ قلمرو پهناور خلافت آغاز شد.

 

 

18-کدام ایرانی نخستین بارر به حضور پیامبر رسید ومسلمان شد ؟ در کدام جنگ به مسلمانان کمک کرد ونظر پیامبر درباره او چه بود؟

به گفته برخی از مورّخان، سلمان فارسی نخستین ایرانی بود که در مدینه به حضور حضرت محمّد(ص ) رسید و به دین اسلام مشرف شد. سلمان در جنگ احزاب )خندق( حضور داشت و پیشنهاد کرد برای دفاع از شهر مدینه در مقابل حملهٔ مشرکان، خندقی حفر شود. پیامبر دربارهٔ او فرمود: «سلمان از اه لبیت ماست »

 

 

19-نام چند تن از یاران باوفای امام علی (ع) را بنویسید.

. سلمان مقداد، ابوذر و عمّار،

 

20-حاکمان ایرانی یمن  چه زمانی مسلمان شدند؟

در  زمان رسول خدا به مدینه رفتند و به دین اسلام ایمان آوردند.

 

21-علل علاقه مندی ایرانیان به دین اسلام چه بود؟

. پیام اسلام، برابری و برادری بود؛ این پیام برای مردم ایران که از امتیازات طبقاتی اشراف ناخشنود بودند، جذابیت فراوانی داشت. علاوه بر آن، اخلاق و رفتار پیامبر(ص) و امامان شیعه، نقش مهمی در علاقه مندی ایرانیان به دین اسلام داشت. امام علی (ع) در دوران حکومت خود هیچ برتری و امتیازی برای اعراب، نسبت به غیراعراب در نظر نم یگرفت.از این رو، ایرانیان علاقه و ارادت خاصی به آن حضرت و فرزندانش پیدا کردند. حضور امام رضا (ع) و خواهرش حضرت معصومه و برادرش حضرت شا هچراغ و دیگر امامزادگان در ایران، تأثیر زیادی بر توجه و گرایش مردم ایران به دین اسلام گذاشت.

سوالات درس   12                  

 

1-در زمان عباسیان چگونه شرایط برای تشکیل سلسله های ایرانی بوجود آمد؟

خلافت عباسیان پس از یک قرن فرمانروایی، ضعیف شد و خلفا در اداره  قلمرو پهناور خود ناتوان بودند. از اینرو، شرایط مناسبی برای تشکیل سلسله های ایرانی به وجود آمد

 

2-در زمان سلطه عباسیان بر ایران (بین قرن 3 تا 5 هجری ) کدام سلسله ها بر برخشهایی از ایران حکمت می کردند؟

سلسله های طاهریان، صفاریان، علویان، سامانیان و آل بویه، مهمترین سلسله های ایرانی بودند که در فاصله  قرن های سوم تا پنجم هجری بر بخشهایی از ایران حکومت می کردند. این سلسله ها به جز علویان طبرستان، ریشه و تبار ایرانی داشتند. آنها به تدریج به حکومت عباسیان بر ایران پایان دادند.

 

3-سلسله های طاهریان ، صفاریان ،علویان ، سامانیان و آل بویه چگونه به قدرت رسیدند وروابط آنها با خلفای عباسی چگونه بود؟

*طاهر ذوالیمنین  مؤسس سلسله طاهریان    و  امیر اسماعیل سامانی  مؤسس سلسله سامانیان  به فرمان وتأیید مأمون عباسی به قدرت رسیدند .  رابطه دوستانه با خلیفه داشتند ودر اداره امور مستقل بودند.

*یعقوب لیث مؤسس سلسله صفاریان بدون اجازه خلیفه عباسی وبا حمایت مردم وگروه عیاران به قدرت رسید و او دشمن خلیفه بود.

*علویان به دلیل پیروی از مذهب شیعه از حکومت عباسیان اطاعت نمی کردند و دشمن خلیفه عباسی بودند.

*آل بویه پس از تصرف بغداد خلفای عباسی را مجبور به اطاعت از خود کرد.

 

 

4-کدام سلسله ها پیرو مذهب شیعه بودند و چه اقداماتی انجام شد؟

علاوه بر علویان طبرستان، آل بویه نیز پیرو مذهب شیعه بودند. در دوران حکومت آنها، معارف و فرهنگ شیعه در ایران مورد توجه قرار گرفت و گسترش یافت

به دستور فرمانروایان آل بویه به خصوص عضدالدوله که مشهورترین فرمانروای آل بویه بود، حرم مطهر امامان : در نجف، کربلا و کاظمین بازسازی شد و مراسم روز عید غدیر و مجالس سوگواری امام حسین (ع) با شکوه برگزار می شد.

 

 

5-تأثیر اسلام بر فرهنگ ایرانی وتأثیر دانشمندان ایران بر اسلام چگونه بود؟

اسلام روح و جان تاز های به جامعه و فرهنگ ایرانی دمید و به آن تحرک و پویایی خاصی بخشید. ایرانیان سابقه ای طولانی در علم و دانش و هنر داشتند؛ آنان پس از پذیرش اسلام، از تمام توان و استعداد خود برای پیشرفت و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، استفاده کردند . ایرانیان مسلمان در تأسیس و گسترش معارف اسلامی، علوم انسانی و علوم تجربی، هنر و ادبیات پیشگام بودند

 

 

6-عالمان و دانشمندان مسلمان ایرانی در چه رشته هایی آثار سودمندی ارائه کردند؟

در معارف اسلامی،   تفسیر قرآن  ، فلسفه، تاریخ، جغرافیا و موسیقی

ایرانیان حتی در زبان و ادبیات عربی نیز پیشتاز بودند و قواعد صرف و نحو و دستور زبان و ادبیات عربی توسط ادیبان ایرانی تدوین شد .

 

7-افرادی چون عبدالله بن مُقَّفَع در انتقال میراث ادبی و تاریخی ایران باستان به جامعه اسلامی در قرون نخست هجری چه نقشی داشتند؟

. نویسندگان و مترجمان ایرانی مانند عبدالله بن مُقَّفَع ]مشهور به روزبه ایرانی[، کتا ب هایی را در موضوع تاریخ پادشاهان و قهرمانان کهن ایران و نیز اندرزنامه ها و آداب کشورداری از زبان پهلوی به زبان عربی ترجمه کردند.

 

8-کدام سلسله ها نقش بیشتری در رونق وشکوفایی فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی داشتند؟

سامانیان و آل بویه    بیشتر فرمانروایان این سلسله ها به علم و ادب علاقه مند بودند و برای عالمان، دانشمندان و ادیبان، ارزش و احترام فراوانی قائل می شدند

. پایتخت این سلسله ها، مرکز دانش و محل پژوهش بزرگان علم و ادب بود . وزیرانی که در آن زمان امور کشور را اداره می کردند، اغلب مردانی بافرهنگ و دانش دوست بودند. برخی از آنان مانند خاندان جیهانی  و خاندان بلعمی )وزیران سامانیان( در شمار عالمان و ادیبان نامدار قرار داشتند.

 

9-دو وزیر دانشمند دوره سامانیان را نام ببرید .

 بلعمی  - جیهانی

 

10-زبان اداری و زبان گفتاری پس از ورود اسلام به ایران چه بود؟

پس از ورود اسلام به ایران تا مدّت ها، عربی، زبان اداری ایران بود. فرما نها و نامه های اداری به زبان عربی نوشته می شد و دانشمندان نیز کتا بهای خود را به عربی می نوشتند. مردم ایران اگرچه به عربی به عنوان زبان قرآن احترام می گذاشتند، اما همچنان به زبان فارسی، سخن می گفتند.

 

11-از چه زمانی توجه به زبان فارسی بیشتر  و رونق ادبیات فارسی آغاز شد؟

از قرن سوم هجری به بعد، در نتیجه علاقهٔ امیران و وزیران، حکوم تهای صفاریان و سامانیان به فرهنگ و زبان ایرانی، رونق ادبیات فارسی آغاز شد. رودکی، پدر شعر فارسی با تشویق و حمایت سامانیان، اشعار خود را سرود. فردوسی نیز در اواخر دورهٔ سامانیان، سرودن شاهنامه را آغاز کرد .

 

 

12- معماری ایران در دوره اسلامی چگونه بود و در کدام بناها هنر ومعماری ایرانی به چشم می خورد؟

معماری و هنر ایران در دوران اسلامی در ادامه معماری عصر باستان بود.  مساجد از نخستین جلو ه های مهم معماری ایرانی  اسلامی بودند. برخی از مساجد در ابتدای از ورود اسلام به ایران براساس اصول معماری دوره ساسانی ساخته شدند. آرامگا هها، جلوه شکوهمند دیگری از میراث معماری ایرانی  اسلامی به شمار می روند. آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا و آرامگاه قابوس وشمگیر در گنبد قابوس از آن جمله اند .
  درس 13

1-سه سلسه ترک تبار که از اواخر قرن 4 تا اوایل قرن 7 در ایران حکومت کردند را نام ببرید.

غزنویان – سلجوقیان – خوارزمشاهیان

2- غزنویان که بودند و چرا به این نام مشهور شدند؟

غزنویان دودمانی تر ک تبار بودند که چون حکومت خود را از شهر غزنین )غزنه( آغاز کردند به این نام مشهور شدند.

 

3-غزنویان چگونه پس از سامانیان به قدرت رسیدند؟

پس از ضعف سامانیان ، محمود غزنوی که حاکم غزنه بود، خراسان را تصرف کرد. خلیفهٔ عباسی نیز حکومت او را به رسمیت شناخت. سلطان محمود غزنوی به پشتوانهٔ سپاه نیرومند خود در اغلب جنگها، پیروز ی هایی به دست آورد و قلمرو غزنویان را تا رِی  در مرکز ایران گسترش داد.

 

4-علت شهرت سلطان محمود غزنوی در تاریخ چیست؟

به سبب لشکرکشی های متعدد سلطان به هندوستان

 

5-علت اصلی لشکر کشی سلطان محمود غزنوی به هندوستان چه بود؟

به بهانهٔ رواج اسلام اما در اصل به طمع ثروت هنگفتی بود که در این کشور وجود داشت.

 

6-سلطان محمود غزنوی در حمله به هندوستان چه اقداماتی انجام داد و چه غنائمی به دست آورد؟

وی در این لشکرکشی ها مناطقی از هندوستان را تصرف نمود و معبد سومَنات را خراب کرد. او اسیران زیادی را با خود به سرزمین های دیگر برد و ثرو تها و غنائم زیادی به دست آورد که بخشی را به خلیفهٔ عباسی پیشکش کرد.

 

7-پس از سلطان  محمود چه کسی حاکم غزنویان شد و چه تفاوتی با وی داشت؟

پسرش سلطان مسعود  -اگر چه، سلطان مسعود فرمانروایی بی باک وجسور بود اما تدبیر پدر را نداشت. او از سلجوقیان شکست خورد و مدتی بعد توسط سپاهیان شورشی خود به قتل رسید.

 

8-قدرت وحکومت غزنویان  بر چه چیزی استوار بود ؟ چرا ؟

بر نیروی نظامی استوار بود و آنها از محبوبیت و مقبولیتی که صفاریان و سامانیان و آل بویه در بین تودهٔ مردم داشتند،

 بی بهره بودند.

 

9-رابطه غزنویان با خلفای عباسی چگونه بود؟

رابطهٔ حکومت غزنویان با خلفای عباسی دوستانه بود و سلاطین غزنوی به ویژه سلطان محمود، خود را مطیع و تابع

خلافت عباسی می دانستند.

 

10-سسلجوقیان چگونه به قدرت رسیدند ؟

سلجوقیان نیز طایفه ای از ترکان بودند که پس از پذیرش اسلام به ماوراءالنهر مهاجرت کردند.

یکی از نوادگان سلجوق )جدّ سلجوقیان( به نام طُغِرل پس از شکست سلطان مسعود غزنوی، در نیشابور بر تخت نشست.

 

11-چرا خلیفه عباسی به طُغرِل لقب «سلطان رکن الدین» را داد و حکومت او را بر ایران و عراق تأیید کرد.

  الف -  براندازی حکومت شیعه مذهب آل بویه

    ب - از میان برداشتن خطری که از جانب خلافت فاطمی مصر متوجه خلافت عباسی بود.

 

12-اوج قدرت سلجوقیان در زمان کدام حاکم سلجوقی بود ؟ چرا؟

آلب ارسلان، برادرزاده و جانشین طُغِرل بود و توانست با راهنمایی خواجه نظام الملک وزیر، رقیبان داخلی را سرکوب

کند و بر قدرت و استحکام حکومت سلجوقی بیفزاید. آلب ارسلان همچنین به ارمنستان و گرجستان لشکرکشی کرد. او در نبرد مَلازگِرد در سال 463 ق رومیان را شکست سختی داد و امپراتور روم شرقی را به اسارت گرفت.

در نتیجهٔ این پیروزی، بخشهای وسیعی از آسیای صغیر  به تصرف سپاهیان سلجوقی درآمد .

 

13-قلمرو سلجوقیان در زمان چه کسی گسترش پیدا کرد ؟ وبه کدام شهر توجه بیشتری کرد؟

ملکشاه، پسر آلب ارسلان، از دیگر پادشاهان مشهور سلجوقی بود. وی مناطقی از ماوراءالنهر و شام را فتح کرد و

حکومت سلجوقیان در دورهٔ او به اوج قدرت رسید. به طوری که در آن دوره، محدودهٔ جغرافیایی ایران با زمان ساسانیان

برابری  می کرد و از ماوراء النهر در شرق تا دریای مدیترانه در غرب گسترش یافته بود.

در آن زمان اصفهان که پایتخت سلجوقیان بود به شهری بزرگ و آباد تبدیل شد.

 

 

14-از چه زمانی تجزیه  و فروپاشی قلمرو سلجوقیان آغاز شد؟

پس از مرگ ملکشاه، شاهزادگان و فرماندهان نظامی برای رسیدن به تاج و تخت به جان یکدیگر افتادند و این اختلافات تا سقوط سلجوقیان، ادامه پیدا کرد.

 

 

15- خوارزمشاهیان حاکم کدام منطقه بودند و چه زمانی سلجوقیان را شکست دادند؟

خوارزم، ناحیه ای حاصلخیز و آباد در جنوب دریاچهٔ خوارزم )آرال( بود و از عهد باستان به شاهان آنجا، خوارزمشاه

می گفتند. خوارزمشاهیان، نخست دست نشاندهٔ سلجوقیان بودند اما وقتی حکومت سلجوقی ضعیف شد، آنها از فرمانبری

سرپیچی کردند و سرانجام یکی از فرمانروایان خوارزم آخرین سلطان سلجوقی را شکست داد و بر بخش های زیادی از ایران چیره شد.

 

16- چرا پایه های  حکومت خوارزمشاهیان چندان محکم نبود و این مسأله سبب هجوم چه قومی به ایران شد؟

از یکسو، خلیفهٔ عباسی فرمانروایی آنها را به رسمیت نمی شناخت

از سوی دیگر، تسلطی بر فرمانروایان محلی نداشتند

. در چنین شرایطی بود که چنگیزخان مغول به ایران هجوم آورد

















درس 14

 

1-چرا ازمیان سه سلسله ترک تبار ، سلجوقیان مهم تر بودند؟

الف - تأثیردر تحولات ایران و سایر سرزمین های اسلامی

 ب - وسعت قلمرو

 

2-تشکیلات اداری و حکومتی سلجوقیان برگرفته از کدام سلسله ها بود؟

برگرفته از سامانیان و غزنویان   - البته تشکیلات آن دوره ها نیز برگرفته از نظام اداری و حکومتی ایران باستان بود

 

3-در دوره سلجوقیان چه کسی قدرت معنوی و چه کسی قدرت سیاسی ونظامی داشت؟

در رأس حکومت سلجوقی، سلطان قرار داشت. در آن دوره، خلیفهٔ عباسی بیشتر ریاست معنوی و دینی داشت و

قدرت سیاسی و نظامی در اختیار سلاطین بود.

 

4- چرا سلاطین سلجوقی سعی می کردند خود را مطیع و پشتیبان خلیفه نشان دهند؟

سلاطین سعی می کردند برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و جلب نظر مردم، خود را مطیع و پشتیبان

دستگاه خلافت نشان دهند.

 

5-وی‍ژگی شاهان دوره سلجوقی چه بود؟

اگرچه شاهان در امور مختلف با وزرا مشورت می کردند اما رأی و نظر آنها مافوق همه بود. در این دوره نیز سلاطین با ظلم و خودکامگی حکومت می کردند و منتقدان و مخالفان خود را به سختی مجازات می کردند. سلاطین زندگی پرتجملی داشتند و صاحب املاک و ثروت زیادی بودند.

 

6-چرا سلجوقیان به وجود وزیران ایرانی برای اداره کشور  نیازمند بودند ؟

سلجوقیان، مردمانی گله دار(دامدار) و بیابا نگرد بودند که با زور شمشیر، امور سیاسی و نظامی را در اختیار گرفتند، آنها از شهرنشینی و کشورداری بی خبر بودند و برای ادارهٔ قلمروِ پهناور خود ناگزیر شدند از وزیران ایرانی استفاده کنند.

 

 

7-دو تن از وزیران مهم سلجوقیان را نام ببرید.

عمیدالملک کُندری  -  وزیر سلطان طغرل نقشی مؤثر در موفقیت های این سلطان داشت.

خواجه نظام الملک  -  وزیر آلب ارسلان و ملکشاه نیز چنان قدرت و نفوذی داشت که کمتر کاری بدون صلاحدید و مشورت او انجام می گرفت.

 

8- تنظیم رابطه سلطان با خلیفه ودیگر فرمانروایان از وظایف چه کسی بود؟

 از وظایف وزیران

 

9-دوره سلجوقیان از چه نظر از دوره های برجسته تاریخ ایران محسوب می شود؟

از نظر گسترش دانش و هنر و ادب

 

10-خواجه نظام الملک چه مدارسی را بنیان گذاشت ؟ مهمترین آنها در کدام شهرها بودند؟

مدارس نظامیه

مهم ترین آنها نظامیه های نیشابور، اصفهان و بغداد بودند. او اموال و املاک زیادی را وقف این مدارس کرد.

 

11-ویژگی مدارس نظامیه چه بود؟

به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه ها، حقوق پرداخت می شد. این مدارس، مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش می شدند و رقابت شدیدی برای رسیدن به مقام استادی در این مدارس وجود داشت.

 

12-دو تن از اساتید و دانش آموختگان مدارس نظامیه را نام ببرید.

اما م محمد غزالی، عاِلم بزرگ ایرانی از استادان نظامیه بود.

سعدی، شاعر معروف نیز از دانش آموختگان مدارس نظامیه بود.

 

13-در آستانه هجوم مغول ها کدام منطقه بزرگترین مرکز علمی و ادبی و مذهبی ایران بود ؟ چرا؟

خراسان -  زیرادر آن زمان در شهرهای خراسان بیش از سایر مناطق ایران مدرسه وجود داشت؛

 

14-زبان وادب فارسی در دوران غزنویان ، سلجوقیان و خوارزمشاهیان چه جایگاهی داشت؟

در هر سه دوره زبان و ادب فارسی مورد توجه و حمایت قرار گرفت و روز به روز علاقه به گسترش این زبان بیشتر شد

زبان فارسی با حمله محمود غزنوی در هند، و با توسعه قلمرو توسط سلجوقیان در آسیای صغیر رواج یافت .

به دنبال تغییر زبان از عربی به فارسی برای نوشتن نامه ها و فرما نهای حکومتی در دورهٔ سلجوقی

تعداد بیشتری از مورخان و دانشمندان علا قه مند به نوشتن کتاب های خود به زبان فارسی شدند.

 

)  در قرن های پنجم و ششم هجری، زبان ترکی که زبان فرمانروایان بود، نیز در ایران رواج پیدا کرد و برخی

از واژ ه های آن به زبان فارسی راه یافت.)

 

15-چه چیز سبب گسترش شهر وشهرنشینی در دوره سلجوقی شد ؟ و کدام شهرها پایتخت سلجوقیان بودند؟

آرامش و رونق بازرگانی، سبب گسترش شهر و شهرنشینی و به وجود آمدن شهرهای بزرگ و پرجمعیت شد.

پایتختهای  سلجوقیان :  ری، نیشابور و اصفهان

 

 

16-ویژگی معماری در دوره سلجوقی چه بود وچگونه  به اوج شکوفایی خود رسید؟

در ساختن مساجد ایرانی، ابتکار خاصی به کار رفت و حیاط و چهار ایوان اطراف آن معمول گردید.

در ساختن انواع گنبدها، بر جها و منار ه ها، کاروانسراها و مدارس نیز الگوهای جدیدی در معماری به کار گرفته شد .

در قر نهای پنجم تا هفتم هجری، «آجرکاری » و «کاشی کاری » در بناها به اوج زیبایی و شکوفایی رسید. کاشی کاری از ابتکارات مهم معماران ایرانی برای تزئین بناها بود.

 

17-نمونه هایی از نشانه های گسترش هنر در دوره سلجوقی را ذکر کنید .

-          ظروف زرین فام یا طلایی که با نقش و نگا رهای مختلف تزئین شده

-          ساختن جلد کتاب از چرم و نقش انداختن بر روی آن

-          ساختن ظروف سفالین لعا بدار و بدو ن لعاب

-          خوشنویسی

-          فلزکاری

-          تذهیب
  درس 15

1-مغولان که بودند ؟

اقوام بیابانگرد مغولستان ، واقع در شمال چین و جنوب سیبری بودند. آب و هوای سرد و خشک منطقه، موجب شده بود که آنها شیوهٔ زندگی کو چنشینی و دامداری را برگزینند. قبایل مغول تا پیش از چنگیزخان پراکنده بودند و حکومتی نداشتند. این قبایل به سبب افزایش جمعیت و کمبود مراتع ناگزیر بودند برای تأمین زندگی، به غارت یکدیگر و همسایگان روی آورند.

 

2-چنگیز که بود و چه خصوصیات ومهارت هایی داشت و چه اقدامی انجام داد؟

چنگیز رئیس یکی از قبایل مغول بود که قبیله های مغول را زیر فرمان خود درآورد و حکومتی نیرومند تشکیل داد

چنگیز در فنون رزمی مهارت کامل داشت و در حیله های جنگی استاد بود. وی، مردی بی رحم بود و سربازان، سرداران و حتی فرزندانش باید بدون چون و چرا فرمانش را اطاعت می کردند. برای ادارهٔ کشور، مجموعه قوانینی را با عنوان یاسای چنگیزی٭ تدوین کرد و به اجرا گذاشت. یکی از اصول مهم «یاسا » آن بود کسانی که خود را تسلیم سپاه مغول می کردند، از قتل و غارت در امان بودند، اما آنان که مقاومت می کردند، باید قتل عام و غارت می شدند.

 

3-مغولان حمله به همسایه های خود را از چه زمانی واز کجا آغاز کردند؟

مغولان هم پس از آنکه متحد و قدرتمند شدند، به فکر حمله به سرزمین های آباد و تصاحب ثروت آنها افتادند. آنها نخست به چین حمله و شهر ثروتمند پکن را تسخیر و غارت کردند. مغولان سپس با فتح سرزمین هایی در غرب مغولستان، به مرزهای ایران نزدیک شدند.

 

4-حمله مغولان به ایران چه زمانی ، چرا وچگونه انجام شد؟

مغولان در زمان سلطان محمد خوارزمشاه به ایران هجوم آوردندچنگیزخان  در سال  ) 616  ق(.   به بهانه کشته شدن  اعضای یک کاروان تجاری مغول  به جرم جاسوسی به دستور حاکم یکی از شهرهای مرزی ایران به ایران هجوم آورد.  سلطان محمد در همان برخورد اول با سپاه مغول، چنان دچار بیم و هراس شد که فرار کرد. 1 فرار او، روحیهٔ سپاهیان و مردم را ضعیف کرد. لشکریان مغول به چند گروه تقسیم شدند و به تعداد زیادی از شهرها و آباد ی های ایران یورش بردند. هر جا که مقاومتی صورت می گرفت، ساکنان آنجا به طرز بی رحمانه ای قتل عام می شدند.

 

 

5-چرا مقاومت جلال الدین خوارزمشاه در برابر مغولان نتیجه نداد؟

سلطان جلال الدین، پسر و جانشین سلطان محمد خوارزمشاه، شهامتی از خود نشان داد و در یک جنگ بر مغولان

پیروز شد، اما به دلیل اختلافات و درگیری های داخلی، کاری از پیش نبرد. در آن شرایط حساس، برخی از سرداران و حاکمان محلی و نیز خلیفهٔ عباسی نه تنها جلا ل الدین را یاری نکردند، بلکه با وی وارد جنگ شدند.

 

 

6-مغولان در حمله به ایران چه صدماتی را وارد کردند؟

حمله چنگیز، یکی از فجایع تاریخ ایران بود.  شهرها و آبادی های زیادی را ویران کردند. مزارع  ، قنا تها ، مساجد، مدارس و کتابخانه ها را خراب کردند و کتا بها را سوزاندند. بسیاری از ایرانیان را اسیر ، آواره  و بسیاری راکشتند  ترس و وحشت سراسر ایران را فراگرفت و مردم دچار سرخوردگی شدند.   میل به گوشه گیری و دوری از اجتماع در جامعه، رواج یافت.

 

 

7-هلاکوخان که بود و چه اقداماتی انجام داد ؟

هلاکوخان نوهٔ چنگیز، مأمور شد فتوحات مغول را در ایران و دیگر بخش های جهان اسلام، کامل کند. او، نخست اسماعیلیان ایران را از بین برد و قلعه های آنان را ویران کرد؛ سپس با تسخیر بغداد و کشتن خلیفه ) 656 ق(، خلافت عباسی را برانداخت. هلاکوخان پس از نابودی خلافت عباسی، حکومت ایلخانان را تأسیس کرد. او به همراه فرزندان و نوادگانش، حدود هشتاد سال بر ایران فرمان راندند.

 

8- اوضاع سیاسی ایران در زمان فرمانروایی ایلخانان ورابطه آنان با اروپاییان چگونه بود؟

در دوران فرمانروایی سلسلهٔ ایلخانان، ایران از نظر سیاسی یکپارچه و متحد شد و حکام و سرداران محلی تحت حاکمیت و سلطهٔ مغولان، قرار گرفتند. حکومت ایلخانان با سایر حکومت های مغولی در آسیا و دولت های اروپایی ارتباط برقرار کرد. اروپاییان هم پس از جنگ های صلیبی، بیش از گذشته علاقه مند بودند که با کشورهای مسلمان و آسیایی، رابطهٔ سیاسی و بازرگانی داشته باشند.

 

9-اوضاع ایران پس از ایلخانان چگونه بود؟

پس از مرگ آخرین ایلخان مغول )ابوسعید(، حکومت ایلخانان فرو پاشید. ایران بار دیگر گرفتار هرج و مرج، آشوب، جنگ و قتل و غار تهای بی حساب شد؛ یکپارچگی و اتحاد سیاسی کشور ما از بین رفت و حاکمان محلی و سرداران مغول و غیرمغول، هر کدام بر بخشی از آن مسلط شدند و با یکدیگر به رقابت و ستیز برخاستند.

 

10-قیام سربداران تحت تأثیر تعلیمات چه کسانی ودر کجا شکل گرفت؟

قیام سربداران از روستای باشتین در سبزوار آغاز شد

 مردم سبزوار بر اثر تعلیمات شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری، آمادهٔ مقابله با ظلم و ظالمان شده بودند .

 

 

11-قیام سربداران چگونه شکل گرفت ؟ وچگونه از بین رفت؟

ساکنان روستای باشتین که از زیاد ه خواهی و گستاخی مأموران حاکم مغولی خراسان به ستوه آمده بودند، به پا خاستند

و مأموران مغول را مجازات کردند. آنان سپس با شعار «سر به دار می دهیم، تن به ذلّت نمی دهیم »، سپاه حاکم مغول را در آن ولایت شکست دادند. قیام به سرعت گسترش یافت و سربداران پس از تصرف شهر سبزوار، حکومت خود را تأسیس کردند. آنان با پیروزی بر سرداران و حاکمان مغول در خراسان، قلمرو خود را به مناطق همجوار گسترش دادند. حکومت سربداران، پشتیبان مذهب شیعه بود. این حکومت محلّی پس از یورش تیمور به ایران از بین رفت.

 

12- چه زمانی ایران مورد هجوم و لشکرکشی تیمور قرار گرفت؟

در اواخر قرن هشتم هجری، از سمت شما ل شرق

 

13-تیمور که بود و چه خصوصیاتی داشت و چه اقداماتی انجام داد؟

تیمور گورکانی٭ یکی از فاتحان مشهور در تاریخ است که بخش وسیعی از آسیا را فتح کرد و امپراتوری تیموری را بنیان گذاشت. او خود را از خاندان چنگیز می دانست. تیمور در بی رحمی و خونریزی دست کمی از چنگیزخان مغول نداشت. او به هنر، علاقه نشان می داد و هر شهر و ولایتی را که می گشود، هنرمندان و صنعتگرانش را به پایتخت خود سمرقند )امروزی( می فرستاد. تیمور حرص و طمع بسیاری به کشورگشایی داشت و در اندیشهٔ فتح چین بود که مرگ، امانش نداد.

 

14-علت حمله های مکرر تیمور به ایران چه بود ومحدوده حکومت وی کدام مناطق بود؟

تیمور پس از آنکه بر ماوراءالنهر تسلط یافت، با سوء استفاده از اوضاع پریشان و آشفتهٔ ایران که بر هر گوشهٔ آن خانی و سرداری حکومت می کرد، چندین مرتبه به کشور ما یورش آورد که آسیب و صدمات فراوانی وارد کرد.    عدهٔ زیادی تلف شدند و اموال  مردم غارت گردید. امپراتوری تیمور از مرزهای چین تا شام گسترش یافته بود. پس از مرگ وی، فرزندان و نوادگانش هر کدام به بخشی از امپراتوری او مسلط شدند و با یکدیگر به دشمنی و ستیز پرداختند.

 

15-جانشین تیمور که بود و حکومت تیموریان چه زمانی از بین رفت؟

شاهرخ پسر تیمور، بر رقبیان خود برتری یافت و موفق شد بخش وسیعی از ایران را تحت تسلط خود درآورد. حکومت

تیموریان سرانجام با ظهور حکومت صفویان در ایران از میان رفت.

 

 درس 16

 

1-چرا دانشمندان و بزرگان ایرانی کوشیدند به مغولان نزدیک شوند؟

  - آشنا کردن مغولان  با فرهنگ و تمدن ایرانی  اسلامی 

  - مهار کردن خوی خشن و ویرانگر بیابانگردان مغول 

  - آموختن راه و رسم کشورداری به آنان

  - جلوگیری از خونریزی بیشتر.

 

2-خواجه نصیر الدین طوسی که بود و چه جایگاهی نزد هلاکوخان داشت و چه اقداماتی انجام داد؟

از برجسته ترین دانشمندان مسلمان ایرانی  و مشاور هلاکوخان  بود .  او در جریان لشکرکشی هلاکو، تلاش زیادی برای حفظ جان مردم و کاهش قتل و غار تهای مغولان کرد. به تشویق او هلاکو  رصدخانۀ مراغه را ساخت که تبدیل به یک مرکز علمی و تحقیقاتی عظیم شد که منجمان و دانشمندان زیادی در آن فعّالیت می کردند رصدخانهٔ مراغه به وسایل اخترشناسی و کتابخانهٔ بزرگی، مجهز بود.

 

3-خواجه رشید الدین فضل ا... همدانی که بود و چه اقداماتی انجام داد و معروفترین کتاب وی چه نام دارد؟

از سیاستمداران و دانشمندان نامدار ایرانی در دورهٔ مغول بود . به عنوان پزشک به دربار ایلخانان راه یافت و ٔ به عمران  و آبادی و انجام کارهای خیریه علاقه داشت رَبْع رشیدی را در تبریز بنا کرد که شامل مسجد، مدرسه، بیمارستان، خانقاه و کتابخانه می شد را که تعداد زیادی از عالمان و پزشکان در آن  اشتغال داشتند، وقف کرد

. معرو فترین کتاب او جامع التواریخ رشیدی است. این وزیر دانشمند نیز به دستور ایلخان مغول به قتل رسید.

 

4-مغولان چه دینی داشتند؟

مغولان هنگامی که به ایران هجوم آوردند دین واحدی نداشتند؛ عد ه ای از آنها هنوز به آیین گذشتگان خود اعتقاد داشتند و گروه دیگری پیرو آیین بودایی   و دین مسیحیت بودند.

 

5-چرا مبلغان بودایی ومسیحی برای گسترش آیین خود در ایران (زمان ایلخانان )موفق نبودند؟

زیرا مردم ایران اعتقاد محکمی به اسلام داشتند. سرانجام بر اثر کوشش عالمان و وزیران ایرانی، ایلخانان به دین اسلام درآمدند و مسلمان شدند.

 

6-در زمان غازان خان چه اقدامتی انجام شد؟

غازان خان به تشویق و راهنمایی وزیر خود، خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی، اقدام به اصلاح امور اداری، مالی و قضایی کرد. این ایلخان، همچنین برای عمران و آبادانی تبریز بسیار کوشید. به روزگار او، شُنْب غازان در تبریز با دوازده بنای مهم مانند بیمارستان، مسجد، کاخ، مدرسه، کتابخانه و ... بر پا شد. هم زمان در بسیاری از شهرها مسجدی بزرگ و در کنار آن گرمابه ای برای تأمین هزینهٔ نگاهداری مسجد ساختند.

 

7-سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) چا اقداماتی انجام داد؟

سلطان محمد خدابنده )اولجایتو( جانشین غازا ن خان نیز علاقه مند به عمران و آبادانی بود. او به پیشنهاد وزیرش

خواجه رشیدالدین فضل ا... ، پایتخت را به سلطانیه منتقل کرد و موجب آبادی آنجا شد. اولجایتو در آن شهر آرامگاهی برای خود بنا کرد که به گنبد سلطانیه معروف است و یکی از شاهکارهای معماری در جهان اسلام به شمار م یآید.

 

8-میزان توجه به عمران و آبادی ومعماری در زمان ابوسعید (آخرین ایلخان مغول ) چه اندازه بود؟

در دوران ابوسعید آخرین ایلخان مغول نیز بناهای باشکوهی ساخته شد.این بناها از نظر عظمت و بلندی گنبدها و ایوا نها ک م نظیر هستند. گچبر ی و کاشی کار یهای زیبا و اعجا ب انگیز بناهای مذکور، حکایت از ذوق و نبوغ معماران ایرانی در آن زمان دارد.

 

9-شاهرخ پسر تیمور چه تفاوتی با پدرش داشت و چه اقداماتی در زمان او انجام شد؟

شاهرخ پسر تیمور که تحت تأثیر فرهنگ و تمدن ایران قرار داشت، راه پدر را در جنگ و خونریزی ادامه نداد. در زمان او هرات به پایتختی تیموریان انتخاب و به یکی از بزر گترین و باشکوه ترین شهرهای ایران تبدیل شد. به سبب توجه و علاقهٔ شاهرخ به ادب و هنر، تعداد زیادی از شاعران، هنرمندان و معماران نامدار به این شهر آمدند. همچنین مدارس و کتابخانه های متعددی به فرمان او در هرات ساخته شد و جویندگان علم و دانش را از گوشه و کنار ایران به خود جذب کرد. گوهرشاد، همسر شاهرخ از زنان نیکوکار بود او بناهای متعددی در هرات و مشهد ساخت که مسجد گوهرشاد در جوار حرم حضرت امام رضا   یکی از آنهاست .

 

10- شاهنامهٔ بایْسُنْقُری نتیجه توجه تیموریان به کدام هنر می باشد؟

در دورهٔ تیموریان، هنر نگارگری )نقاشی( و خوشنویسی شکوفا شد و نگارگران و نقاشان آن زمان آثار هنری ارزشمندی از خود به جای گذاشتند. شاهنامهٔ بایْسُنْقُری یکی از نفیس ترین نسخه های کهن شاهنامه است که به سفارش بایْسُنْقُر میرزا، شاهزادهٔ تیموری نگارگری و تذهیب شد. این اثر از نظر کتاب آرایی و ارزش هنری، اهمیت فراوانی دارد.

درس 17

1-قاره آسیا از اطراف به کدام اقیانوس ها محدود می شود؟

از شرق به اقیانوس آرام یا کبیر

از شمال به اقیانوس منجمد شمالی

از جنوب به اقیانوس هند

 

2-آسیا چگونه از آمریکا ، آفریقا و اروپا جدا می شود؟

به وسیله تنگه برینگ از آمریکای شمالی

به وسیله کانال سوئز از افریقا

به وسیله رشته کوه اورال از اروپا

 

3- اوراسیا به کجا گفته می شود؟

در بین قاره های جهان، تنها دو قاره آسیا و اروپا به هم چسبیده اند به همین دلیل، بعضی از جغرافی دانان این دو قاره را یک قاره دانسته و آن را اوراسیا  نامیده اند.

 

4-وسیع ترین قاره جهان چه نام دارد و موقعیت آن بر روی کره زمین کجاست؟

قاره آسیا –در نیمکره شمالی (نسبت به اِستوا) – درنیمکره شرقی (نسبت به نصف النهار مبدأ) واقع شده است.

 

5-چند نوع ناهمواری در قاره آسیا وجود دارد؟

١ فلات  های بلند و کوه های مرتفع      ٢ سرزمین های پست         ٣ مجمع الجزایر آتشفشانی

 

6-فلات های آسیا را از غرب به شرق نام ببرید.   آناتولی، ایران، تبت و مغولستان

شرق   مغولستان"تبت " ایران "آناتولی    " غرب

 

 

7-بام دنیا کجاست؟

قلّهٔ اورست ) 8848 متر ( در رشته کوه هیمالیا، بلندترین قلّهٔ جهان است و به آن بام دنیا لقب داده اند.

 

8- چند مورد از جلگه های آسیا را نام ببرید.

جلگهٔ بزرگ سیبری، جلگهٔ گنگ و سند و جلگهٔ چین.

 

9-جلگه سیبری از آبرفت کدام رودها بوجود آمده اند؟ لِنا – یِنی سِئی – اُب – ایرتیش

 

10-جلگه های سِند وگنگ در کجا واقع شده ورودهای بوجود آورنده آنها از کجا سرچشمه میگیرند؟

در شمال شبه جزیرهٔ هند واقع شده و نام این جلگه از دو رود گنگ و سند  که از رشته کوه های هیمالیا سرچشمه می گیرند، گرفته شده است

 

11-جلگه های سند وگنگ کدام کشور ها را دربر میگیرد؟

شمال هند، بخش وسیعی از کشور پاکستان و بنگلادش را دربر می گیرد.

 

12-دلتا چیست و چگونه گسترش می یابد؟

گاهی رودها، آبرفتها را در مصب٭ خود انباشته می کنند و از انباشته شدن آبرفت ها در مصب رودها، سرزمین های مثلث شکلی به وجود می آید که به آنها دلتا     Δ می گویند. با انباشته شدن دائمی آبرفتها، دلتاها پیوسته توسعه  می یابند و در آب دریا پیش می روند.

 

13-دلتا ها از چه نظر مناسب و از چه نظر نامناسب می باشد؟

دلتاها زمین های مناسبی برای کشاورزی بوده و جمعیت انبوهی را در خود جای داده اند. با این حال ساکنان

این دلتاها همواره در معرض خطراتی چون طوفا ن های دریایی، طغیان رود و سیلاب هستند.

 

14-دلتا ی بنگال  از آبرفت کدام رودها بوجود آمده است؟ و کدام کشور ها را دربر میگیرد؟

از آبرفت رودهای گَنگ – براهما پوترا – میگهنا – پِدما

کشور بنگلادش را در برمی گیرد.

 

15-جلگه پهناور شرق آسیا چه نام دارد و از آبرفت کدام رودها بوجود آمده است؟

جلگه بزرگ چین  است که   از آبرفت رود «یانگ تسه کیانگ » پدید آمده است.

 

16-مجمع الجزایر های شرق و جنوب شرقی آسیا را نام ببرید.

ژاپن، فیلیپین و اندونزی

 

17-چرا در شرق وجنوب شرقی آسیا بلایای طبیعی و کوه های آتشفشانی بیشتر است؟

از آنجایی که این بخش از قارهٔ آسیا از ناهمواری های جوان٭ است، کوه های آتشفشانی زیادی در آنها مشاهده می شود. همچنین در این مناطق، زمین لرزه های بسیاری رخ می دهد. بنابراین کشورهایی که در این منطقه واقع شد ه اند، همواره در معرض بلایای طبیعی٭ چون زمین لرزه، سونامی٭ و فعال شدن کوه های آتشفشانی هستند.

 

 

 

 

18- آسیا از نظر دما به چند بخش تقسیم می شود؟

-در سرزمینهای مجاور قطب شمال در سیبری، هوا در تمام روزهای سال سرد و دارای یخبندان های طولانی است.

-بخش های داخلی و مرکزی آسیا، آب و هوای قاره ای یا برّی دارند. در این نوع آب و هوا، زمستا نها بسیار سرد و تابستان ها بسیار گرم و خشک است.

-سرزمینهای مجاور دریاها از دریای سرخ تا جزیره تایوان در شرق چین، آب و هوای گرم دارند.

 

 

 

19-آسیا از نظر بارش به چند بخش تقسیم می شود و هر کدام چه مناطقی را شامل می شوند و چه وی‍‍ژگی هایی دارند؟

الف( آسیای مرطوب )سبز(: در شرق، جنوب و جنوب شرقی آسیا وزش بادهای باران آور موسمی (مونسون(در اواخر بهار و فصل تابستان سبب  بارش باران فراوان می شودکه زندگی روستایی و کشاورزی به آن  بستگی دارد البته بارش کم یا نامنظم آن  سبب  خسارت کشاورزان  وبارش  شدید آن موجب طغیان رودخانه ها و بروز سیل می شوند.

ب( آسیای خشک : سرزمین های غرب و جنوب غربی آسیا از جمله عربستان، داخل فلات آناتولی و فلات ایران و

آسیای مرکزی به ویژه بیابان گُبی  را شامل می شود.
درس 18

1-وسیع ترین و پر جمعیت ترین قاره دنیا چه نام دارد؟

آسیا (60 درصد جمعیت دنیا را در خود جای داده است)

 

2-پراکندگی جمعیت در آسیا چگونه است؟

نواحی مرتفع چون فلات تبت و هیمالیا و بیابان های وسیع، خالی از جمعیت یا کم جمعیت است؛ در حالی که در جنوب و جنوب شرقی آسیا، جمعیت انبوهی به طور متراکم زندگی می کنند.

 

3-پرجمعیت ترین کشورهای جهان را نام ببرید.

چین )با حدود یک میلیارد و سیصد هزار نفر (  و هند با حدود یک میلیارد و دویست هزار نفر( در این منطقه واقع هستند. این دو کشور تنها کشورهای جهان اند که هر یک بیش از یک میلیارد نفر جمعیت دارند.

 

4-پرجمعیت ترین و متراکم ترین منطقه جهان کجاست؟

جزیرهٔ جاوه در اندونزی متراکم ترین منطقهٔ جهان از نظر جمعیت است. در این جزیرهٔ کوچک 141 میلیون نفر )یعنی به اندازهٔ جمعیت کشور روسیه( سکونت دارند.

 

5-مردم آسیا از چه نژادهایی هستند؟

بیشتر جمعیت آسیا از نژاد زردپوست و بقیه سفیدپوست هستند. البته در جنوب آسیا تیر ه های سیاه پوست و دورگه که

از ازدواج نژادهای مختلف با هم به وجود آمده اند نیز زندگی می کنند.

 

6- کدام دین ها در آسیا گسترش یافته اند؟

آسیا مهد ادیان بزرگ جهان است. سه دین بزرگ الهی یهود، مسیحیت و اسلام، علاوه بر آسیا در سایر قاره ها انتشار یافته اند.

 

7-دین اسلام در کدام مناطق آسیا گسترش بیشتری پیدا کرده است؟

حدود 60 درصد مسلمانان جهان در قارهٔ آسیا زندگی می کنند.

اگرچه خاستگاه دین اسلام کشور عربستان است، اما اسلام به تدریج همه کشورهای آسیای غربی را دربر گرفته و سپس به آسیای مرکزی و مشرق و جنوب شرقی آسیا نیز راه یافته است. به همین دلیل از غرب تا شرق آسیا می توان

چشم اندازها و مناظری را که نشان دهندهٔ فرهنگ و تمدن اسلامی است، مشاهده کرد. در آسیا مساجد باشکوهی که از شاهکارهای معماری اسلامی هستند، ساخته شده است.

 

 

8-کدام ادیان در آسیا پیروان بیشتری نسبت به قاره های دیگر دارد و  در قاره های دیگر کمتر نفوذ کرده اند؟

1 آیین برهمایی در شبه جزیرهٔ هند

2 آیین بودا که خاستگاه اصلی آن هند است اما درکشورهای شرق آسیا چون چین، ژاپن، کره و تایلند انتشار یافته است.

 

 

9-مهمترین محصول کشاورزی قاره آسیا چیست ؟ و مهمترین کشورهای تولید کننده آن را نام ببرید.

مهمترین محصول کشاورزی در قارهٔ آسیا برنج است که غذای اصلی مردم آسیا را تشکیل می دهد. 90 درصد برنج

جهان در آسیا تولید وبه دلیل جمعیت زیاد در همین قاره مصرف می شود.

چین، هند، پاکستان، تایلند، اندونزی، فیلیپین، بنگلادش و ویتنام از کشورهای تولیدکننده برنج هستند.

10- مهمترین کشور صنعتی آسیا کدام است و عضو کدام گروه اقتصادی جهان است؟

ژاپن است که از بزرگ ترین قدر تهای اقتصادی دنیا نیز به شمار می رود. ژاپن و روسیه عضو کشورهای گروه هشت٭ هستند.

 

11- چین از نظر اقتصادی چه تغییراتی کرده است؟

کشور چین در دو دهه اخیر توانسته است با برنامه ریز ی های جدید، میزان تولیدات و صادرات خود را به شدت افزایش بدهد و از این راه درآمد اقتصادی و وضع زندگی مردم خود را بهتر کند.امروزه تقریبا انواع کالاهای تولید شده در چین به کشورهای مختلف جهان صادر می شود و در اغلب بازارهای همهٔ کشورها می توان فروش کالاهای چینی را مشاهده کرد .

 

12-کدام کشورها ببرهای اقتصادی آسیا لقب گرفته اند ؟ چرا؟

چهار کشور کره جنوبی، تایوان، هنگ کنگ )بخشی از چین امروزی( و سنگاپور توانسته اند، صادرات را هدف اقتصادی خود قرار بدهند و از این راه درآمد بسیار زیادی به دست بیاورند. این کشورها به خصوص در تولید و صدور لوازم الکترونیکی و رایانه ای، لوازم خانگی و اتومبیل پیشرفت زیادی کرده اند. به این چهار کشور، «ببرهای اقتصادی آسیا » لقب داده اند.

 

13-چه چیز سبب گسترش شهرنشینی در آسیا شده است و پرجمعیت ترین شهر وپایتخت کشور های آسیا یی چه نام دارد؟

تحولات اقتصادی در آسیا موجب شده است که مهاجرت از روستا به شهرها در آسیا ادامه پیدا کند. امروزه شهرهای با جمعیت بیش از ده میلیون نفر در آسیا بیشتر از سایر قار ه ها است. این شهرها مراکز مهم تجارت و بازرگانی آسیا و جهان محسوب می شوند. توکیو پایتخت ژاپن با منطقهٔ شهری اطراف آن بیش از سی میلیون نفر را در خود جای داده پرجمعیت ترین شهر آسیا است.

 

14-اطلس چیست و چه کاربردی دارد؟

اطلس، کتابی است که مجموعه ای از نقشه ها در آن گردآوری شده است. در برخی از اطلسها، نمودارها و تصاویری نیز مشاهده می شود. ما با استفاده از انواع نقشه های مختلف یک اطلس می توانیم اطلاعات بیشتر و دقیق تری دربارهٔ کشورها یا نواحی مختلف جهان به دست بیاوریم.

 

 

15-برای هر قاره یا هر کشور چند نوع نقشه در اطلس دیده می شود؟

نقشه های طبیعی: بر روی این نقشه ها، رشته کو هها، فلا تها، دریاها، رودخانه ها و… نمایش داده شده و اطلاعات مربوط به شهرها و کشورها، بسیار کم است.

نقشه های سیاسی: بر روی این نقشه ها، مرز کشورها، ایالتها و استا نها، پایتختها و شهرهای مهم نمایش داده شده است.
درس 19

1-حدود و موقعیت مثلث شکل منطقه جنوب غربی آسیا را ذکر کنید.

این مثلث از تنگهٔ ٭ بُسفر و داردانل در ترکیه تا کوه های پامیر در مشرق و از آنجا تا خلیج٭ عَدَن و بابُ المَندَب را دربر می گیرد.

 

2- سرزمین ها ی بلند و سرزمین های پست و هموار منطقه جنوب غربی آسیا را نام ببرید؟

سرزمین ها ی بلند       !            کوه های بلند ایران که به ارتفاعات ترکیه و قفقاز می پیوندند

سرزمین های پست و هموار

پست جلگه ای

جلگه بین النهرین(از آبرفت رود دجله وفرات) در غرب ایران  وجلگه سند(از آبرفت رود سند)  در شرق ایران

پست خشک

بیابان بزرگ عربستان( رَبع الخالی 2/5برابر انگلستان) ، دشت کویر و دشت لوت

 

 

 

3-منطقه جنوب غربی آسیا چند نوع آب وهوا دارد؟

 

نام آب وهوا
   

منطقه تحت پوشش آب و هوا
   

ویژگی

سرد کوهستانی
   

نواحی مرتفع کوهستانی
   

زمستان سرد وتابستان معتدل

(وجود پوشش گیاهی فراوان در دامنه کوه ها)

گرم وخشک یا نیمه خشک
   

نواحی بیابانی
   

کمبود آب شیرین

گرم و شرجی
   

سواحل خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند
   

گرما همراه با رطوبت

مدیترانه ای
   

سواحل مدیترانه
   

زمستان معتدل و پرباران و تابستان گرم وخشک

 

4-پرجمعیت ترین کشورهای منطقه جنوب غربی آسیا را نام ببرید.

پاکستان – ایران – ترکیه

 

5-پرتکلم ترین گروه های زبانی در منطقه جنوب غربی آسیا را نام ببرید.

عربی
   

فارسی
   

ترکی
   

اردو

عربستان
   

ایران
   

ترکیه
   

پاکستان

 

 

 

6-وضعیت اقتصادی کشورهای منطقه جنوب غربی آسیا چگونه است؟

کشورهای این منطقه دارای ذخایر نفت وگاز و وابسته به صادرات نفت هستند وانواع کالاهای مصرفی را از کشورهای پیشرفته وارد می کنند . درآمد عربستان علاوه بر صادرات نفت از طریق مراسم حج می باشد . کشورهایی مانند ترکیه وامارات متحده عربی از طریق گردشگری یا تجارت و بازرگانی اقتصاد خود را متحول کرده اند و کشور هایی مانند عراق وافغانستان به دلیل اشغال نظامی و نبودن امنیت از نظر اقتصادی وضعیت مناسبی ندارند.
درس 20

1- چرا منطقه جنوب غربی آسیا از مناطق استراتژیک و مهم جهان است؟

- محل اتصال سه قاره آسیا ، اروپا وآفریقا

- محل اتصال آبهای آزاد به یکدیگر از طریق تنگه های هرمز ، بُسفر ، داردانل و باب المندب

- داشتن موقعیت بندرگاهی زیاد

- انبار مهم منابع انرژی جهان ( دو سوم ذخایر نفت جهان و  یک سوم منابع گاز جهان)

- وابستگی اقتصاد و صنعت جهان به منابع انرژی این منطقه

- کانون جهان اسلام قرار گرفتن مکه ومدینه وانجام مراسم حج در این منطقه

 

2-چرا موقعیت بندرگاهی برای کشور ها اهمیت دارد؟

چون استفاده از حمل و نقل ارزان کالاها و انرژی را میسّر می سازد.

3-کشورهای عمده صادر کننده نفت منطقه جنوب غربی آسیا کدامند؟

عربستان، ایران، عراق، کویت و امارات متحده عربی

 

4-پیمان سازمان همکاری اقتصادی اِکو در چه سالی و میان کدام کشورها بسته شد و اعضای فعلی آن چند کشور است؟

نخست در سال 1341 بین ایران، پاکستان و ترکیه بسته شد و هم اکنون ده کشور منطقه عضو آن هستند.

 

 

5- چرا جنوب غربی آسیا منطقه ای پرتنش است؟

-به دلیل داشتن منابع فراوان انرژی و راههای مهم حمل ونقل دریایی مورد توجه قدرتهای بزرگ است.

-وابستگی سیاسی برخی کشورهای منطقه به قدرتهای بزرگ ونقش نداشتن مردم در امور سیاسی

-توطئه ودشمنی اسرائیل با مسلمانان این منطقه

-ایجاد پایگاههای نظامی توسط آمریکا وانگلیس در منطقه

 

 

6-چرا ایران در منطقه جنوب غربی جایگاه ویژه وخاصی دارد؟

- انقلاب اسلامی الگویی برای مردم دیگر کشورهاست ومدافع مردم مظلوم از جمله فلسطین

- وجود وحدت وهمبستگی میان اقوام مختلف کشور

- مقام دوم از نظر وسعت و جمعیت  در منطقه

- مقام چهارم منابع نفت و مقام اول منابع گاز در منطقه

- پیشرفت های علمی وفناوری فراوان

- داشتن سواحل طولانی و موقعیت بندرگاهی

 

7-طول سواحل جنوبی ایران در خلیج فارس و دریای عمان )مُکران( چقدر است ؟ ومحدوده آن کجاست؟

با در نظر گرفتن بریدگیهای ساحل،2043 کیلومتر است که از اروندرود در جنو ب غرب تا تنگه هرمز و از آنجا تا بندر گُواتر در جنوب شرق امتداد دارد. در این سواحل طولانی، بنادر مهم بازرگانی و نفتی به وجود آمده اند

 

8- نام جزایر ایران در آبهای خلیج فارس چیست؟ از چه نظر اهمیت دارند؟

خارک، کیش، قشم، لارک، لاوان، تنب بزرگ، تنب کوچک، ابوموسی

 این جزیره ها از نظر استخراج نفت، بازرگانی تجارت و نظامی اهمیت دارند.

 

9-نام آبراهه بین الملی جنوب ایران چیست؟ و کشورهای دیگر چگونه می توانند از آن عبور کنند؟

تنگهٔ هرمز

 همهٔ کشورها حق دارند بر طبق قوانین رفت و آمد در تنگه ها با کشتی از آ ن عبور کنند.

 

10- نیروی دریایی ایران در آبهای جنوب ایران و آبهای بین الملی چه اقداماتی انجام داده است؟

-جلوگیری از ایجاد مشکل در رفت و آمد کشتی های ایران در زمان جنگ

-حفظ منافع ایران در دریاها در زمان صلح

-کمک به کشتی ها در حوادث ایجاد شده در آبهای بین الملی

 

11-فلسطین چه مقدار وسعت دارد و چه مقدار آن توسط اسرائیل اشغال شده است؟

حدود ٢٧٠٠٠ کیلومتر مربع وسعت دارد

حدود ٢٠٠٠٠ کیلومتر مربع از خاک آن رایهودیان صهیونیست٭ اشغال کرده و آن را اسرائیل نامیده اند.

 

 

 

12-سرزمین مقدس کجاست ؟در میان مسلمانان  ویهودیان به چه نامی معروف است؟برای کدام دین ها مقدس است؟ و چرا برای مسلمانان اهمیت دارد؟

شهری کهن در کشور فلسطین است

مسلمانان به آن بیت المقدس(قدس( و یهودیان و مسیحیان به آن اورشلیم می گویند.

برای یهودیان، مسیحیان و مسلمانان شهری مقدس است  زیرا خاستگاه پیامبران بزرگ بوده است.

مسجد الاقصی که در بیت المقدس قرار دارد، پس از مسجد الحرام در مکه و مسجد النبی در مدینه، سومین مسجد مهمّ اسلام است و در آغاز ظهور اسلام قبله اول مسلمانان بوده است.

 سوالات متن درس 21

 

 

درس 21

1-اروپا از اطراف به کدام اقیانوس ها و دریا محدود می شود؟

از شمال به اقیانوس منجمد شمالی – از غرب به اقیانوس اطلس – از جنوب به دریای مدیترانه

 

2-ناهمواری های اروپا به چند بخش تقسیم می شود؟

اروپای پیر: شمال اروپا، فرسایش سبب شده است که کوه ها کم ارتفاع و قله ها گنبد ی شکل و دره ها

باز باشند. در این منطقه، جلگه های پهناور و دریاچه های بسیار وجود دارد.

اروپای جوان: جنوب اروپا که در آن آتشفشا نها و زمین لرز ه هایی نیز رخ می دهد ، چین خوردگی ها و رشته کو ههای بلند دیده می شود. قلهٔ کو هها، نوک تیز و دامنهٔ کوه ها اغلب دارای شیب تند و درّ ههای تنگ می باشد.

 

 

3-مهمترین رشته کوه ها وبلندترین قله اروپای جوان (جنوبی را نام ببرید)

رشته کو ههای آلپ و پیرنه، در این منطقه قرار دارند. قله   مون بلان   با ارتفاع 4808 متر بلندترین قلهٔ رشته کوه آلپ است.

4-به طور کلی اروپا از نظر آب وهوا و پوشش گیاهی چگونه قاره ای است؟

اروپا قاره ای با آب و هوای معتدل، سرسبز و بدون بیابان است.

 

5-انواع آب وهوای اروپا را نام برده ومنطقه تحت پوشش این آب وهوا را ذکر کنید.

قطبی وسرد
   

معتدل

اقیانوسی

قاره ای و برّی

مدیترانه ای

 

                    انواع آب وهوا
   

                 منطقه تحت پوشش
   

                    علت

قطبی وسرد
   

شمال اروپا (شمال شبه جزیره اسکاندیناوی  وایسلند)
   

نزدیکی به قطب

معتدل

اقیانوسی
   

مناطق کنار اقیانوس (انگلستان وایرلند)
   

نزدیکی به اقیانوس و

وجود آب گرم گلف استریم

مدیترانه ای
   

سواحل مدیترانه (اسپانیا وایتالیا)

زمستان معتدل و مرطوب و تابستان گرم وخشک
   

نزدیکی به مدیترانه

قاره ای و برّی
   

مرکز وشرق اروپا
   

دوری از دریا

 

 

 

 

6-طولانی ترین رود ومهمترین رودهای اروپا را نام ببرید.

مهمترین رودهای اروپا:   دانوب، ولگا، راین، دُن و  اِلب

طویلترین رود اروپا :  دانوب

 

7- موقعیت ومحدوده قاره آفریقا را ذکر کنید

قاره آفریقا بین اقیانوس هند و اطلس واقع شده و از طریق تنگه باب المندب و کانال سوئز از آسیا جدا می شود.

قارهٔ افریقا در دو نیمکره شمالی و جنوبی گسترده شده و مدار استوا از وسط آن عبور می کند. این قاره از سواحل دریای مدیترانه تا دماغهٔ امید نیک  امتداد یافته است.

 

8- آفریقا از نظر ناهمواری چگونه است؟ و مهمترین ارتفاعات آن را نام ببرید.

افریقا، فلاتی وسیع و کم ارتفاع است و کوه های بلند کمتر در این قاره، دیده می شود. تنها چین خوردگی مهم افریقا در شمال غربی این قاره،

رشته کوه اطلس است. در شرق افریقا، قله های مرتفع کنیا ) 5200 متر( و کلیمانجارو ) 5900 متر( قرار دارند.

 

9- علت وجود دریاچه های فراوان در شرق آفریقا چیست؟

دریاچه های زیادی در این منطقه وجود دارد که اغلب در اثر فرونشستن زمین یا شکستگی های بزرگ در پوسته زمین به وجود آمده است. این شکستگی ها موجب می شود که آبشارهایی در مسیر رود، پدید بیاید.

 

10-چرا قاره ی آفریقا برای پهلو گرفتن کشتی ها و ساختن بندر چندان مناسب نیست؟

برخلاف قارهٔ اروپا که دارای بریدگی های زیادی در سواحل است، کناره های افریقا صاف و بدون بریدگی )خلیج( است.

 

11-چرا قاره آفریقا آب وهوایی گرم و بی زمستان دارد؟

زیرا موقعیت افریقا به گونه ای است که مدار استوا از وسط آن عبور می کند و خورشید در طول سال در مناطق استوایی و اطراف آن تا مدار

رأ س السرطان و رأس الجدی تقریباً عمود می تابد.

 

12- آفریقا از نظر بارش به چند بخش تقسیم می شود؟

افریقای مرطوب )افریقای سبز(: نواحی اطراف خط استوا )از شمال تا دریاچه چاد و از جنوب تا رود زامبز( آب و هوای گرم و مرطوب دارد. در این منطقه باران فراوان می بارد.

افریقای خشک: هر چه از منطقه استوایی به سمت شمال و جنوب افریقا پیش برویم، از میزان باران و رطوبت کاسته شده و کم کم به آب و هوای گرم و خشک تبدیل می شود، به طوری که در شمال افریقا، صحرای بزرگ و در جنوب آن بیابان کالاهاری دیده می شود.

 

13-طولانی ترین رود جهان ومهمترین رودهای آفریقا را نام ببرید.

رودهای نیل، کنگو، نیجر، اُورانژ و زامبز از رودهای مهم و پرآب افریقا هستند. رود نیل، طولانی ترین رود جهان است

) 6695 کیلومتر(.

 

14-چرا برخی از رودهای آفریقا برای کشتیرانی مناسب نیستند؟

به دلیل وجود شکست و گسل در مسیر رودها
درس 22

 

1-چرا قاره اروپا با وجود وسعت کم یکی از متراکم ترین قاره های جهان از نظر جمعیت است؟

الف- شرایط مساعد طبیعی چون آب و هوای معتدل و ریزش باران کافی و رودهای پرآب و جلگه های پهناور

ب- پیشرفت در علم و فناوری

 

 

2-رشد جمعیت در اروپا چگونه است؟

علی رغم جمعیت زیاد و انبوه، رشد جمعیت در اروپا کاهش یافته و زاد و ولد در این قاره، کم شده است. به همین دلیل جمعیت سالمندان، افزایش یافته و جمعیت اروپا رو به پیری می رود.

 

3-مردم اروپا از چه نژادی هستند؟

سفیدپوست

 

4-دین مردم اروپا چیست؟ و این دین به چند مذهب تقسیم می شود؟

بیشتر مردم اروپا پیرو دین حضرت مسیح )ع( هستند. دین مسیح به سه مذهب بزرگ کاتولیک، پروتستان و ارتودوکس تقسیم می شود.

کاتولیک ها از رهبر مذهبی و روحانی خود، پاپ که محل اقامت او در واتیکان است، پیروی می کنند.

 

5-بیشتر مسلمانان در کدام بخش اروپا زندگی می کنند؟

مسلمانان نیز در قاره اروپا پراکند ه اند، اما بیشتر آنها در شبه جزیره بالکان  زندگی می کنند.

 

6-اروپا از نظر اقتصادی ،  سطح سواد  ، بهداشت و طول عمر چه وضعیتی دارد؟

قاره اروپا از نظر اقتصادی پیشرفته است. میزان درآمد و سطح سواد و بهداشت و همچنین میزان طول عمر در این قاره، بالاست.

 

7- کشاورزی و دامداری در اروپا چگونه انجام می شود؟

کشاورزی، تقریباً در همه جای اروپا رایج است و با استفاده از ماشین آلات مدرن و شیوه های علمی صورت می گیرد.

همچنین در اروپا دامداری و دامپروری با شیوه های صنعتی انجام می شود و میزان تولید محصولات گوشتی و لبنی

زیاد است.

8-مهمترین محصولات جنوب اروپا چیست؟ چرا؟

در جنوب اروپا، آب و هوای مدیترانه ای موجب شده که محصولات ویژ ه ای چون زیتون، مرکبات و انگور به عمل آید.

 

9-مهمترین تولید کنندگان و صادرکنندگان فراورده های گوشتی ولبنی اروپا چه کشورهایی هستند؟

هلند و دانمارک

 

10-کشورهای مهم صنعتی اروپا را نام ببرید؟

آلمان، فرانسه، انگلستان و ایتالیا

 

11-چرا اروپا واد کننده مواد اولیه می باشد؟

منابع زیرزمینی و معادن قاره اروپا نمی توانند نیازهای صنایع عظیم این قاره را برآورده سازند. به همین جهت کشورهای صنعتی قاره اروپا به منابع و مواد اولیه کشورهای دیگر نیاز دارند و واردکننده مواد اولیه )مانند نفت( هستند. البته کشورهای اروپایی، سالیان دراز برای استفاده از منابع و معادن سایر سرزمین ها به استعمار کشورهای دیگر دست زده اند.

 

 

12-چه عواملی سبب جذب گردشگران به اروپا می شود؟

اروپا به دلیل داشتن جاذبه های گردشگری طبیعی مانند سواحل طولانی و آفتابی، ورزش های زمستانی در کوه های آلپ

و جاذبه های فرهنگی و تاریخی چون بناهای تاریخی، موزه ها، کلیساها و… گردشگران زیادی را از سراسر دنیا به خود جذب

می کند.

 

 

13- مهمترین کشورهای اروپایی از نظر جذب گردشگر کدامند؟

فرانسه، اسپانیا و ایتالیا

 

14-چرا جمعیت آفریقا نسبت به وسعت آن کم است؟

بخش های وسیعی از بیابان بزرگ افریقا و جنگل های انبوه استوایی، خالی از جمعیت است. در طول سالیان دراز، عدم رعایت بهداشت و شیوع بیماری های مختلف، خشکسالی ها و قحطی های پی در پی و جنگ ها، از افزایش جمعیت در این قاره جلوگیری کرده است.

امروزه با بهبود واکسیناسیون و بهداشت، رشد جمعیت و زاد و ولد در قاره افریقا افزایش یافته است.

 

15-مردم آفریقا از چه نژادی هستند؟

بیشتر مردم افریقا از نژاد سیا هپوست هستند. مردم شمال صحرای بزرگ افریقا که در مجاورت دریای مدیترانه زندگی می کنند و بخش کوچکی از جنوب قاره افریقا، سفیدپوستند.

 

16-مردم آفریقا به چه زبانی صحبت می کنند؟

ساکنان کشورهای شمال صحرای بزرگ افریقا مانند مصر، الجزایر و مراکش به زبان عربی صحبت می کنند. مردم سایر کشورهای افریقایی به زبان محلی یا به زبان کشورهایی که قبلاً تحت نفوذ و استعمار آنها بود ه اند )مانند فرانسوی یا انگلیسی( صحبت می کنند.

 

17-مردم آفریقا چه دینی دارند؟

بیشتر مردم کشورهای شمال افریقا مسلمان هستند. به نقشه صفحهٔ بعد توجه کنید و تعدادی از کشورهای مسلمان را نام ببرید.

مردم سایر مناطق افریقا اغلب به دین مسیح یا مذاهب ابتدایی اعتقاد دارند.

 

18- آفریقا از نظر منابع طبیعی چه وضعیتی دارد؟

قاره افریقا از نظر منابع طبیعی، ثروتمند است. در این قاره معادن نفت، طلا، الماس، مس و جنگل های عظیم وجود

دارد.

 

19-عوامل عدم پیشرفت وتوسعه آفریقا چیست؟

١ عوامل خارجی: مهم ترین علت استعمار کشورهای اروپایی و غارت منابع آنها  بوده است. امروزه نیز دخالت کشورهای قدرتمند در ایجاد جنگ ها و بحران ها در این قاره ادامه دارد.

٢ عوامل داخلی: شرایط سخت محیطی )جنگل های انبوه، بیابان های وسیع، آب و هوای گرم(، شیوع بیماری ها، بیسوادی و آگاهی کم مردم، جنگ های داخلی و حکومت های وابسته و استبدادی

 

20-چرا صنعت در آفریقا چندان رشد نکرده است؟

کشورهای قارّه افریقا، بیشتر صادرکنندهٔ محصولات معدنی و کشاورزی هستند و مواد اولیه برای کارخانه های کشورهای صنعتی تولید می کنند. لذا صنعت در این قارّه چندان رشد نکرده است.

 

 

21-محصولات کشاورزی آفریقا چیست؟

بیشتر محصولات کشاورزی گرمسیری و استوایی چون قهوه، کاکائو و کائوچو تولید می شود. در اطراف دره نیل مزارع پنبه وجود دارد.

 

22-جاذبه های گردشگری آفریقا چیست؟

سواحل شمال افریقا در کنار دریای مدیترانه، پارک های ملی )وحش( و آثار باستانی کشورهای قدیمی

 درس 23

 

1-قاره آمریکا بین کدام اقیانوس ها قرار گرفته است؟

اطلس (آتلانتیک) و آرام (کبیر)

 

2-با حفر کدام کانال در آمریکای مرکزی دو اقیانوس اطلس  وآرام به یکدیگر متصل شدند ؟

کانال پاناما

 

3- در قاره آمریکا چند نوع ناهمواری وجود دارد؟

الف( چین خوردگیهای جوان و مرتفع

ب( کوه های کم ارتفاع قدیمی

ج( سرزمی نهای پست و جلگه ای

 

4-چین خوردگی های جوان و مرتفع آمریکای شمال و جنوبی چه نام دارد؟

درغرب آمریکای شمالی، رشته کوه های راکی )روشوز(

 درغرب آمریکای جنوبی، رشته کوه های آند

 

5- چین خوردگی های جوان آمریکا (راکی و آند ) در کدام سمت قاره آمریکا قرار دارند؟

در سمت غرب  و د ر کناره های اقیانوس آرام (کبیر)

 

6- چرا در مناطق غربی قاره آمریکا آتشفشان و زمین لرزه های زیادی رخ می دهد؟

در این مناطق به دلیل ناآرام بودن پوسته زمین، آتشفشان ها و زمین لرزه های فراوانی رخ می دهد. آمریکای مرکزی و جزایر آنتیل نیز سرزمین آتشفشان ها و زمین لرزه ها است.

7-کوههای کم ارتفاع قدیمی و پیر قاره آمریکا چه نام دارد؟

در شرق آمریکای شمالی، تودهٔ کوهستانی قدیمی »  آپالاش«

 در شرق آمریکای جنوبی، تودهٔ قدیمی     »برزیل «

 

 

8-مهمترین جلگه های امریکا را نام ببرید.

در آمریکای شمالی، جلگه پهناوری از آبرفت های رود» می سی سی پی « به وجود آمده است

آمریکای جنوبی نیز جلگه های»آمازون «  و » پارانا «   از آبرف تهای این دو رود تشکیل شده است.

 

9- علت تنوع آب وهوا در قاره آمریکا چیست؟

چون قارهٔ آمریکا از قطب شمال تا قطب جنوب کشیده شده است.

 

10-انواع آب وهوای قاره آمریکا را به همراه منطقه تحت پوشش آن نام ببرید.

       انواع آب وهوا
   

                                     منطقه تحت پوشش

قطبی وسرد
   

نواحی نزدیک به قطب شمال و قطب جنوب (قسمت زیادی از کشور کانادا)

معتدل اقیانوسی
   

سواحل

گرم ومرطوب
   

اطراف استوا در آمریکای جنوبی

گرم وخشک
   

بیابان نِوادا (آمریکای شمالی) – بیابان آتاکاما (آمریکای جنوبی)

 

 

11-رودهای آمریکای شمالی وجنوبی را نام برده و ویژگی های هر کدام را ذکر کنید.

در آمریکای شمالی، رود می سی سی پی که از رودهای طویل جهان است، از چند ایالت کشور ایالات متحده آمریکا عبور می کند.

این رود به خلیج مکزیک می ریزد رود می سی سی پی، نقش مهمی در حمل و نقل کالا و منابع و تجارت از طریق کشتیرانی داشته است.

 

در آمریکای جنوبی، رود آمازون از میان جنگل های استوایی عبور می کند. آمازون پرآ ب ترین رود دنیا است و آب آن از مجموع

آب ده رودخانه پر آب جهان بیشتر است. در این رود، ماهی های آب شیرین، مارهای آبی و گربه ماهی های غو ل پیکر، زندگی می کنند.

 

12-جمعیت آمریکا بشتر در کدام مناطق این قاره متمرکز شده اند؟

حدود 15 % جمعیت جهان در قارهٔ آمریکا زندگی می کنند. این جمعیت بیشتر در جلگه های حاصلخیز مثل می سی سی پی

و بنادر و شهرهای ساحلی نزدیک به اقیانوس متراکم شده اند.

 

13-مردم قاره آمریکا از چه نژاد و تیره هایی تشکیل شده اند ؟

بومیان یا سرخ پوستان که کریستف کلمب آنان را هندی نامید که تعداد کمی از آنان باقی مانده اند

سیاه پوستان که فرزندان و بردگان آفریقایی هستند که به اجبار برای کار توسط  اروپاییان  آورده شده اند.

سفید پوستان که از اروپا آمده اند.

دورگه ها که حاصل ازدواج نژاد های مختلف هستند.

 

14-مردم آمریکای شمالی و جنوبی به چه زبانی صحبت می کنند و علت آن چیست؟

در آمریکای شمالی زبان غالب مردم انگلیسی است مانند دو کشور کانادا و ایالات متحده آمریکا( و به سبب مهاجرت انگلیسی ها به این بخش، فرهنگ آنگلوساکسون٭ غلبه دارد.

 

در آمریکای مرکزی و جنوبی(آمریکای لاتین) به سبب مهاجرت اسپانیایی ها و پرتغالی ها، زبان های اسپانیولی و پرتغالی غلبه دارد و

چون ریشه این دو زبان لاتین است به آمریکای مرکزی و جنوبی، آمریکای لاتین هم گفته می شود.

 

15-مردم قاره آمریکا پیرو چه دینی هستند ؟

اکثر مردم قارهٔ آمریکا پیرو دین مسیح )ع( هستند

. در آمریکای شمالی، مذهب پروتستان و

 در آمریکای لاتین، مذهب کاتولیک رواج بیشتری دارد.

مسلمانان نیز در قارهٔ آمریکا، جمعیت قابل ملاحظه ای را تشکیل می دهند و در ایالات متحدهٔ آمریکا مساجد مهمی وجود دارد.

 

 

16- وضعیت اقتصادی آمریکای شمالی چگونه است؟

 ایالات متحدهٔ آمریکا و کانادا در آمریکای شمالی جزء کشورهای گروه هشت   هستند و از نظر اقتصادی جزء کشورهای پیشرفته صنعتی جهان  و از تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات صنعتی و ماشین آلات، خودرو، صنایع غذایی، مواد شیمیایی و کالاهای الکترونیکی هستند.

 کشاورزی ایالات متحده آمریکا، کشاورزی صنعتی و تجاری است و  بزرگ ترین تولیدکننده )صادرکننده( گندم و ذرت در جهان و دارای دامداری های پیشرفته ای است که به تولید انواع گوشت و لبنیات می پردازد.

 

 

 

 

 

 

 

 

17-چه عواملی سبب پیشرفت آمریکای شمالی و تبدیل آن به قدرت بزرگ اقتصادی جهان شده است؟

1 اروپاییان مهاجر که به این سرزمین وارد شدند با خود دانش ها و مهارت ها و سرمایه هایی را به همراه آوردند و توانستند از منابع طبیعی وچ سرزمینهای نو، به خوبی استفاده و پیشرفت کنند.

2 آمریکای شمالی معادن زیرزمینی و منابع طبیعی فراوان، زمین های وسیع قابل کشت، رودهای پرآب و آب و هوای مناسب برای فعّالیت های اقتصادی داشته است.

3 در جنگ جهانی دوم، اغلب کشورهای اروپایی ویران شدند اما ایالات متحده آمریکا از جنگ دور بود و چندان آسیب ندید و توانست از رقیبان خود جلو بیفتد.

٤ پس از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده آمریکا بر قدرت های اروپایی پیشی گرفت و جانشین آنها در تسلط و غارت منابع کشورهایی شد که قبلاً مستعمره اروپا بودند.

5  آمریکا و کانادا طی سال های طولانی نیروهای متخصص و دانشمندان سایر کشورها را به کشور خود برای تحصیل و کار جذب کردند و از این راه توانستند به پیشرفت اقتصاد و صنعت خود کمک کنند. این امر باعث شده تا آن کشورها از وجود متخصصان و دانشمندان خود، محروم شوند و از نظر اقتصادی عقب بیفتند.

 

 

18-علت رشد شهرها در آمریکای شمالی چیست؟

رونق تجارت داخلی و جهانی

 

19-پرجمعیت ترین شهر ایالات متحده چه نام دارد و ویژگی آن چیست؟

نیویورک پرجمعیت ترین شهر ایالات متحده آمریکا است. این شهر با بیش از پنجاه آسمان خراش، از این نظر مقام اول را در جهان دارد.

مرکز اصلی سازمان ملل متحد و همچنین مجسمه آزادی )نماد ایالات متحده آمریکا( در نیویورک واقع شده است.

 

20-اقتصاد آمریکای لاتین چه وضعیتی دارد؟

آمریکای لاتین )آمریکای جنوبی و مرکزی( از نظر منابع طبیعی و ذخایر معدنی بسیار غنی است اما کشورهای آمریکای لاتین به دلایل مختلفی چون  استعمار ، وجود عقاید و باورهای غلط بین مردم و حکومت های وابسته به بیگانه و استبدادی در کشورهای آمریکای لاتین نتوانسته اند به پیشرفت های صنعتی در حد آمریکای شمالی دست یابند و چندان اوضاع اقتصادی خوبی ندارند.. این کشورها اغلب تولیدکننده و صادرکننده مواد اولیه و صنعتی و محصولات کشاورزی هستند کشورهایی چون آرژانتین، برزیل و کوبا در آمریکای لاتین، بزرگترین تولیدکننده و صادرکنندهٔ محصولات استوایی نظیر قهوه و نیشکر هستند.در آمریکای لاتین، کشورهای برزیل، آرژانتین، ونزوئلا و کلمبیا وضعیت اقتصادی بهتری دارند. برخی کشورهای آمریکای مرکزی که جزیر ه ای هستند، از راه گردشگری، درآمد خوبی کسب می کنند
درس 24

 

1-کوچکترین قاره جهان چه نام دارد؟

اقیانوسیه( استرالیا و جزایری را که در نزدیکی آن در اقیانوس آرام قرار گرفته) کوچکترین قارهٔ کره زمین است   . برخی دیگر استرالیا را قاره ای مستقل به حساب آورده اند. در هر صورت، استرالیا و اقیانوسیه، کم وسعت ترین و کم جمعیت ترین قار ه های مسکونی جهان هستند.

 

2-استرالیا واقیانوسیه در کجا واقع شده است؟

این قاره در منتهی الیه جنوب شرقی قارهٔ آسیا قرار دارد.. همان طور که مشاهده می کنید، در واقع استرالیا، سرزمین اصلی قارهٔ اقیانوسیه است که همچون جزیره ای پهناور در اقیانوس آرام واقع شده.

 

3- بیشترین جزایر استرالیا در کدام سمت این قاره قرار دارند ؟ نام مهمترین جزیره آن چیست؟

در شرق استرالیا در آب های اقیانوس آرام، جزایر بی شماری به صورت پراکنده وجود دارد.

تعداد این جزایر به 20 تا 30 هزار می رسد. یکی از جزایر مهم و بزرگ اقیانوسیه، کشور نیوزیلند است.

 

4-استرالیا از نظر ناهمواری چگونه است؟

استرالیا تقریباً سرزمینی هموار است. فقط در شرق این کشور، رشته کوه هایی به موازات ساحل کشیده شده است.

 

5-بزرگترین صخره مرجانی دنیا در کدام سمت استرالیا قرار دارد وویژگی و فواید آن چیست؟

در شمال شرقی استرالیا بزرگ ترین صخرهٔ مرجانی  دنیا، به شکل دیواری از آب های اقیانوس آرام سر برآورده است. این صخره بیش از 2000 کیلومتر طول دارد و صدها نوع ماهی در اینجا زندگی می کنند. در این منطقه، امکانات خوبی برای گردشگرانی که از این صخرهٔ مرجانی بازدید می کنند به وجود آمده است.

 

6-نیوزیلند (زلاند نو) چگونه کشوری است و بلندترین قله آن چه نام دارد؟

نیوزیلند، کشوری کوهستانی است. رشته کو ههای آلپ جنوبی را در این کشور، نشان دهید.

بلندترین قلهٔ نیوزیلند کوک نام دارد

 

7-جمعیت استرالیا نسبت به وسعت آن چگونه است و چه مقدار از آنان را بومیان تشکیل داده اند؟

استرالیا با وجود وسعت زیاد ) ٧ میلیون و ٦٨٦ هزار و ٨٥٠ کیلومترمربع( جمعیت بسیار کمی )حدود 20 میلیون نفر(

دارد. اکثریت جمعیت استرالیا و نیوزیلند را مهاجران اروپایی )انگلیسی و ایرلندی( تشکیل می دهند و درصد بسیارکمی از

جمعیت نیز بومیان هستند.

 

8-زبان و دین مردم استرالیا و نیوزیلند چیست؟

زبان رسمی استرالیا و  نیوزیلند ، انگلیسی است، اما به دلیل مهاجرپذیر بودن، زبا نهای مختلفی در این کشور، تکلم می شود .

استرالیا و نیوزیلند از کشورهای مسیحی محسوب می شوند، اگر چه پیروان سایر ادیان استرالیا و نیوزیلند توسط دریانورد بریتانیایی، جیمز کوک در سال 1770 میلادی کشف شدند. استرالیا تا سال 1901 مستعمره بریتانیا )انگلستان( بود. مهاجران اروپایی که به این قاره وارد شدند نیز

همانند مهاجران اروپایی در قاره آمریکا، با بومیان بد رفتاری نمودند و آنها را به بند کشیدند. نیز در این کشورها زندگی می کنند.

 

9-استرالیا و نیوزیلند از نظر اقتصادی چه وضعیتی دارند؟

استرالیا و نیوزیلند جزء کشورهای پیشرفته صنعتی در جهان هستند. قارهٔ استرالیا دارای منابع و معادن فراوانی است.

مهاجران اروپایی با انتقال سرمایه و فناوری های خود به این سرزمین ها، موجب پیشرفت های اقتصادی در این قاره شده اند.

 

10-استرالیا ونیوزیلند از نظر کشاورزی  ودامپروری  چه وضعیتی دارند؟

استرالیا تولیدکننده و صادرکنندهٔ بزرگ گندم در جهان است. همچنین باغ های انگور و مرکبات فراوانی دارد و کشاورزی در این کشور به روش صنعتی و با استفاده از ماشین آلات، صورت می گیرد. استرالیا و نیوزیلند هر دو از مراکز مهم پرورش دام در جهان اند و محصولات دامی به ویژه گوشت و پشم، از صادرات مهم این دو کشور است.

 

11-بنادر مهم استرالیا که از مراکز مهم صنایع کشتی سازی و صنایع شیمیایی هستند را نام ببرید.

سیدنی و ملبورن

 

12-چه عواملی سبب جذب گردشگران به استرالیا و نیوزیلند شده است؟

استرالیا و نیوزیلند به دلیل وجود سواحل طولانی و تنوع محیطی و گونه های جانوری جاذبه های طبیعی زیادی برای گردشگران دارند و ساختن امکانات تفریحی و گردشگری باعث شده است که گردشگران بتوانند به خوبی از این محیط ها استفاده کنند.